Over hoofd- en halstumoren

Wat is hoofd- en halskanker?

Hoofd- en halskanker is een verzamelnaam voor kwaadaardige tumoren in het hoofd- en halsgebied. Het kan gaan om tumoren ter hoogte van de stembanden, keel, amandelen, tong, mond, wangen, neus, sinussen, schedelbasis, schildklier, speekselklieren of de huid.

Hoofd- en halskanker is de 4e meest voorkomende kanker bij mannen en de 9e meest voorkomende kanker bij vrouwen. Het is een zeldzame kanker en wordt best in een gespecialiseerd centrum behandeld. Het Universitair ziekenhuis Antwerpen heeft een bijzondere expertise opgebouwd in hoofd- en halskanker en behandelt meer dan 200 nieuwe gevallen per jaar. Het UZA is hiermee het grootste centrum voor hoofd- en halskanker binnen de provincie Antwerpen.

Hoofd- en halskanker wordt multidisciplinair behandeld, wat betekent dat er verschillende diensten betrokken zijn bij de behandeling van deze tumoren. Volgende diensten werken nauw samen:

  • Neus-keel-oorziekten (NKO)
  • Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie (MKA) 
  • Medische oncologie 
  • Radiotherapie
  • Medische beeldvorming
  • Nucleaire geneeskunde
  • Labo anatomopathologie: onderzoekt weefselstalen of vocht (geen bloed). 

Daarnaast nemen ook verschillende paramedische disciplines intens deel aan de behandeling van deze patiënten : logopedie, diëtiek , verpleegkundig trajectbegeleiders,…

Het bundelen van expertise en ervaring maakt deze nauwe samenwerking uniek. Elke patiënt wordt besproken tijdens een multidisciplinaire overleg commissie (MOC) en door de input van alle betrokken partijen wordt er gezocht naar het meest optimale behandelplan. 

Plaatsen in het lichaam waar hoofd- en halskanker kan ontstaan?

De meeste hoofd- en halstumoren ontstaan uit epitheelcellen (cellen in het dekweefsel) die zich bevinden in de slijmvliezen van  bijvoorbeeld de keelholte, mondholte en neusholte. Dit zijn de zogenaamde spinocellulaire carcinomen (SCC). 

Hoofd -en halskanker kan ingedeeld worden volgens de plaats in het lichaam waarin ze ontstaan: 

Mondholte (Orale caviteit): Hiertoe behoren de lippen, het voorste deel van de tong, het tandvlees, het wangslijmvlies, de mondbodem onder de tong en het harde verhemelte.

Keelholte (Pharynx): De pharynx is een holle buis die begint achter de neus en eindigt in de slok-darm. De pharynx bestaat uit 3 delen: 

  • Het bovenste gedeelte van de pharynx, achter de neus, de nasopharynx genoemd.
  • het middelste deel, met het zachte verhemelte, de huig de tongbasis en de keelamandelen, de oropharynx genoemd. 
  • hypopharynx (het onderste deel van de pharynx).

Strottenhoofd (Larynx): Het strottenhoofd is een kraakbenige structuur net boven de ingang van de luchtpijp en bevat de stembanden. Op het strottenhoofd zit een klepje, de epiglottis, dat het strot-tenhoofd kan sluiten om te voorkomen dat er voedsel in de luchtpijp terecht komt.

Neusholte en sinussen: De sinussen zijn kleine holtes in de beenderen van de aangezichtsschedel rondom de neus. De neusholte is de holle ruimte in de neus.

Speekselklieren: De grote speekselklieren liggen in de mondbodem onder de tong, onder de kaakrand en achter de opstijgende kaaktak net voor het oor. De kleine speekselklieren liggen verspreid over de hele mondholte. Hoofd-en halstumoren die  ontstaan uit de speekselklieren komen minder vaak voor.  

Schildklierkanker en huidkanker behoren strikt genomen niet tot de verzameling van de hoofd- en halstumoren maar worden door hun anatomische ligging (plaats in het lichaam) ook behandeld door het hoofd- en halsteam. 

Wat is de oorzaak van hoofd- en halskanker?

Hoofd- en halskanker ontstaat, zoals bij elke andere kanker, doordat er veranderingen in het DNA (mutaties) ontstaan. Deze mutaties zorgen ervoor dat kankercellen kunnen blijven groeien en delen, daar waar gezonde cellen zouden afsterven. Deze cellen met ongeremde groei kunnen een tumor vormen. Het precieze mechanisme dat leidt tot deze mutaties is nog niet helemaal duidelijk, maar er zijn wel enkele zeer duidelijke risicofactoren geïdentificeerd:

  • Gebruik van tabak in al zijn vormen: sigaretten, sigaren, pijp, pruimtabak en snuiftabak. 
  • Overmatig alcoholgebruik.
  • Infecties met sommige virussen (HPV- Epstein Barr)
  • Slechte mondhygiëne en waarschijnlijk ook het gebruik van alcoholhoudende mondspoeling zijn recent geïdentificeerd als mogelijke risicofactoren.
  • Blootstelling aan houtstof is een risicofactor voor kanker van de sinussen en de neusholte
  • Overmatige blootstelling aan de zon is een risicofactor voor huidkanker. 

Wat zijn de klachten en symptomen van hoofd-, en halskanker?

De klachten zijn uiteenlopend en kunnen ook veroorzaakt worden door andere, minder ernstige aandoeningen. Zoals bij elke andere kanker kunnen ook bij deze ziektebeelden (pathologieën) algemene klachten voorkomen zoals moeheid of onverklaard gewichtsverlies. Raadpleeg uw behandelend arts of tandarts bij volgende symptomen, ingedeeld volgens specifieke regio:

Mondholte (Orale caviteit): 

  • Witte of rode vlekjes, wondjes of aften op het tandvlees, de tong of ergens anders in de mond.
  • Slechte adem die niet verklaard kan worden door de mondhygiëne.
  • Slecht passende of oncomfortabel aanvoelende gebitsprotheses.

Keelholte (Pharynx):

  • Ademhalingsmoeilijkheden
  • Spraakmoeilijkheden
  • Pijn bij het slikken
  • Oorpijn

Strottenhoofd (Larynx)

  • Heesheid of stemverandering
  • Kortademigheid

Neusholte en sinussen

  • Permanente neusverstopping lands een kant
  • Neusbloedingen
  • Frequente hoofdpijn

Speekselklieren

  • Aanhoudende zwelling van de kaakregio voor het oor of onder de kaakrand

Huidtumoren in het hoofd- en halsgebied 

  • Snel groeiende pigmentvlekken
  • Verandering van grootte, kleur of vorm van pigmentvlekken
  • Wondjes die niet genezen 

Contacteer bij verdachte plekjes op de huid steeds huisarts of huidspecialist. 

Hoe groot is het risico op hoofd- en halstumoren?

Hoofd- en halskanker is relatief zeldzaam. Slechts 5% van de nieuwe gevallen van kanker gaat over tumoren in het hoofd-hals gebied. Door hun anatomische ligging hebben ze echter wel een grote impact op de levenskwaliteit van de patiënten.

Hoe groot zijn de genezingskansen bij hoofd- en halstumoren?

De genezingskansen zijn sterk afhankelijk van de exacte plaats en de grootte van de tumor. De kans op genezing is vrij groot in vergelijking met andere kankers. Dit komt doordat er vaak vroegtijdig een diagnose gesteld kan worden. 

Zoals bij de meeste andere kankers wordt de genezingskans vooral bepaald door het stadium waarin de kanker zich bevindt bij de diagnose. Het bepalen van dit stadium gebeurt door verschillende technische onderzoeken en heet ‘staging'. 

Laatst aangepast: 26 februari 2019
Auteur(s): Team hoofd- en halskanker