Lymfoedeem
Bij lymfoedeem ontstaat er vochtophoping en zwelling van de weefsels (vaak ter hoogte van de armen en benen).
Wat is lymfoedeem?
Lymfevocht speelt een belangrijke rol in de vochthuishouding en afweer van het menselijk lichaam. Wanneer de afvoer van deze heldere vloeistof verstoord wordt, ontstaat er vochtophoping en zwelling van de weefsels (lymfoedeem). Dit gebeurt voornamelijk ter hoogte van de armen en de benen, maar kan ook voorkomen op de borstkas, genitaliën of het aangezicht.
Soorten
We maken bij chronisch oedeem een onderscheid tussen pre-loading en after-loading oedeem.
Pre-loading
Pre-loading oedeem wordt gekenmerkt door een te hoog aanbod aan water in de weefsels, waardoor het lymfestelsel onvoldoende in staat is om het vocht af te voeren. Enkele voorbeelden zijn oedeem bij hartfalen, post-trombotisch syndroom, oedeem bij spataderen…
After-loading oedeem
After-loading oedeem wordt gekenmerkt door een verminderde functie van het lymfestelsel. Omdat het lymfestelsel niet in staat is voldoende vocht op te nemen of te transporteren zal een oedeem ontstaan. De werking van het lymfestelsel kan zowel primaire als secundair aangetast zijn:
- Primair lymfoedeem: aangeboren verstoring of genetische afwijking van het lymfestelsel waardoor het lymfestelsel onvoldoende is ontwikkeld (kan op vroege leeftijd voorkomen alsook op latere leeftijd).
- Secundair lymfoedeem: oedeem dat ontstaat na een trauma, een infectie, chirurgie en/of radiotherapie ter behandeling van een kanker. Door de uitgelokte schade wordt de functie van het lymfestelsel verstoord met oedeem tot gevolg (dit type oedeem kan ontstaan jaren na de opgelopen schade).
Oorzaken en risicofactoren
Er is een grote variëteit aan oorzaken die een chronisch oedeem kunnen veroorzaken.
Symptomen
De eerste symptomen van lymfoedeem zijn vaak:
- een zwaartegevoel
- een gezwollen gevoel of een gespannen gevoel van de huid
- een zichtbare print van kledij in de huid
- een verhoogde gevoeligheid van het gezwollen ledemaat voor infecties, die herhaaldelijk kunnen optreden
In een later stadium treedt verdikking van de huid en het onderhuids vetweefsel op. Dit komt door toename van bind en vetweefsel (fibrotische veranderingen) en geeft vaak aanleiding tot meer klachten (waaronder pijn).
Diagnosestelling
We stellen de diagnose van lymfoedeem aan de hand van een uitgebreid gesprek en een grondig klinisch onderzoek.
Onderzoeken
Indien nodig zijn volgende bijkomende technische onderzoeken mogelijk:
Behandeling
Op basis van de bevindingen vanuit het klinisch en aanvullend onderzoek wordt er vervolgens een passende behandeling voorgesteld. Deze behandeling kan bestaan uit een conservatieve behandeling of een chirurgische behandeling.
Een kinesitherapeut bespreekt met jou het verdere verloop tijdens een intake gesprek.
De conservatieve behandeling
De conservatieve behandeling van lymfoedeem is de ‘decongestieve lymfatische therapie’. Dit is een combinatietherapie van verschillende therapeutische acties verdeeld over 2 fasen, waarbij elke fase bestaat uit verschillende onderdelen. Tussentijds vinden er evaluatiemomenten plaats.
- 1
Intensieve fase
De eerste fase is de intensieve of ontzwellende fase. Deze heeft als doel het oedeem zoveel mogelijk te verminderen. De behandeling kan enkele weken in beslag nemen, afhankelijk van het oedeem.
Behandelingen in deze fase:
- huidverzorging
- manuele lymfedrainage
- compressietherapie (bandageren)
- oefentherapie
- 2
Onderhoudsfase
De tweede fase is de onderhoudsfase. Deze start onmiddellijk na de intensieve fase en heeft als doel de bekomen oedeemvermindering zoveel mogelijk te behouden. Ze gaat door buiten het ziekenhuis, maar er worden wel tussentijdse evaluatiemomenten ingepland in het UZA.
Behandelingen in deze fase:
- huidverzorging
- manuele lymfedrainage
- compressietherapie (therapeutisch elastische steunkous)
- oefentherapie
- pneumatische compressietherapie (of pressotherapie): een compressor wordt rond de plaats van het oedeem geplaatst en geeft druk aan het oedeem. Dit ter ondersteuning van de bloedsomloop en de lymfestroom.
- 3
Tussentijdse evaluaties
Tussentijds (na de intensieve fase en na 1 maand onderhoudsfase) wordt samen met de vaatchirurg het eindresultaat geëvalueerd. Hier kunnen verschillende mogelijkheden zijn.
- Ofwel is de behandeling afgerond en volgt je verwijzend arts/kinesitherapeut je terug op.
- Ofwel zijn er aanpassingen nodig aan het compressiemateriaal.
- Ofwel start de intensieve fase opnieuw of wordt deze verlegd verder gezet.
- Ofwel is er mogelijks sprake van een chirurgische ingreep die dan samen met jou zal besproken worden.
Operatieve behandeling van lymfoedeem
Sommige patiënten komen in aanmerking voor een chirurgische behandeling van lymfoedeem. De conservatieve behandeling blijft echter zeer belangrijk ook in voorbereiding naar een eventuele operatie. De operatie is gericht op volumereductie, en op het verbeteren van het functioneren en kwaliteit van leven.
Er zijn 3 mogelijke operaties, afhankelijk van het stadium van lymfoedeem:
Lymfeshunt
Voor de operatie wordt een onderzoek uitgevoerd om de functie van de lymfevaten in beeld te krijgen. Afhankelijk van het resultaat hiervan kunnen 1 of meerdere shunts worden aangelegd.
- De operatie gebeurt onder algemene verdoving.
- De chirurg maakt via een klein sneetje van ongeveer 2 cm een verbinding tussen een goed werkend lymfevat en een ader. Het lymfevocht wordt zo afgevoerd via de bloedbaan om het beschadigde weefsel te omzeilen, waardoor de zwelling vermindert.
- De operatie duurt meestal een tweetal uur, afhankelijk van het aantal shunts dat wordt aangelegd.
- Na de operatie verblijf je één nacht in het ziekenhuis.
- Na de operatie moet je fysieke activiteit vermijden.
- Lymfedrainage mag herstart worden na een tweetal weken, wanneer de littekens goed genezen zijn.
Lymfekliertransplantatie
Een lymfekliertransplantatie kan al dan niet in combinatie met een lymfeshunt worden uitgevoerd. Indien bij pre-operatieve onderzoeken blijkt dat de lymfevaten niet meer functioneel zijn, of indien de patiënt al een lymfeklieruitruiming onderging, kan een lymfekliertransplant een goede chirurgische behandeling zijn.
- Bij een lymfekliertransplantatie worden gezonde lymfeklieren uit de lies of borstkas/hals verplaatst naar de plaats waar deze nodig zijn (vb. oksel of lies). De getransplanteerde lymfeklieren werken enerzijds als een pomp om het lymfevocht te absorberen en naar de bloedbaan af te voeren. Anderzijds geven ze stoffen af die ervoor zorgen dat er nieuwe lymfekanaaltjes gevormd worden.
- De operatie duurt ongeveer 5 uur.
- Na een lymfekliertransplantatie verblijf je ongeveer één week in het ziekenhuis. Volledig herstel kan verwacht worden na een 4-6 weken. Fysieke activiteit dient enkele weken vermeden te worden.
- De lymfedrainage wordt ook hier tijdelijk gestopt tot de wonden goed genezen zijn.
Lymfoliposuctie
Bij een vergevorderd stadium van lymfoedeem en/of lipoedeem is er reeds verlittekening en vervetting van het onderhuids weefsel (stadium 3). Liposuctie is dan vaak de enige behandelingsmogelijkheid. Er zijn in dit stadium geen putjes meer in de arm te drukken, en er is geen enkele activiteit van de lymfevaten meer.
- Bij deze operatie wordt door enkele kleine sneetjes het onderhuids vetweefsel van het aangedane lidmaat weggezogen.
- De operatie duurt 1,5 uur en je verblijft één nacht in het ziekenhuis.
- Het lidmaat wordt gedurende ongeveer twee weken ingewikkeld met een drukverband, waarna kan herstart worden met een drukkous of – mouw. Deze laatste dient levenslang gedragen te worden om te vermijden dat er opnieuw oedeem en verlittekening optreedt.
- Meestal geeft deze operatie een verbetering van de beweeglijkheid en neemt het risico op wondroos drastisch af.
- Na volledig herstel kan fysieke activiteit worden herstart.
Onze zorgverleners staan voor je klaar
Bij de behandeling van aandoeningen is een multidisciplinair team van zorgverleners essentieel voor het bieden van de best mogelijke zorg. Hieronder vind je een overzicht van de zorgverleners die deel uitmaken van ons team en hun specifieke rol in de behandeling en ondersteuning van onze patiënten.
