Biobank Antwerpen | onderzoekers & gebruikers
Hier vind je als onderzoeker of gebruiker meer informatie over Biobank Antwerpen.
Wat is Biobank Antwerpen?
Miljoenen stalen
In de Biobank Antwerpen verzamelen we menselijk lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek. Dit materiaal kan restmateriaal zijn dat overblijft na een operatie (zoals tumoraal weefsel) of na gebruik om een diagnose te stellen (zoals een bloed- of urinestaal). Omdat het UZA een academisch ziekenhuis is, gebeurt er ook veel onderzoek. Tijdens zulke studies kan de patiënt gevraagd worden stalen af te staan. Voor zulk prospectief verzameld materiaal wordt de patiënt steeds over de studie geïnformeerd en zal hij steeds expliciet toestemming dienen te geven. Voor grotere studies werken we vaak samen met andere Belgische ziekenhuizen of nog ruimer met Europese of wereldwijde partners. In zulke gevallen kan het zijn dat deze partners de stalen naar Antwerpen sturen voor onderzoek hier of kan het zijn dat door ons verzamelde stalen verzonden worden naar onze onderzoekspartners.
Verwerking, codering en opslag van stalen
Zodra de biobank stalen ontvangt, worden ze geregistreerd, verwerkt en bewaard onder optimale omstandigheden. Zo heeft de biobank vriezers die afkoelen tot -80°C en zelfs tot -150°C. Op die temperaturen blijven stalen voor vele jaren bruikbaar voor toekomstig onderzoek.
Traceerbaarheid: Stalen in de biobank zijn traceerbaar. Dat wil zeggen dat we een staal steeds kunnen linken aan een patiënt. Als biobank kennen we echter de naam van de patiënt niet, maar werken we met een uniek nummer (code). Dit noemen we pseudonimiseren. Enkel de arts die de patiënt vroeg aan de studie deel te nemen heeft een lijst die de naam van de patiënten koppelt aan deze unieke codes. Deze traceerbaarheid is belangrijk in onder andere volgende situaties:
Gebruik voor wetenschappelijk onderzoek
De stalen in de biobank worden enkel voor wetenschappelijk onderzoek bewaard. De meeste stalen uit de biobank worden door UZA of UAntwerpen onderzoekers gebruikt, vaak in samenwerking met onderzoekspartners van over heel de wereld. Een minderheid aan stalen wordt uitgegeven voor onderzoek zonder samenwerking met Antwerpse onderzoekers. Ongeacht de gebruiker, dienen de onderzoekers steeds hun onderzoek uit te schrijven en moeten ze dit voorleggen ter goedkeuring aan het ethisch comité en/of de biobank-adviesraad. Op die manier zijn we zeker dat alle stalen correct gebruikt worden voor hoogstaand wetenschappelijk onderzoek.
Hiervoor kan je bij ons terecht
Registratie van stalen
Registratie, een wettelijke verplichting
Alle humaan materiaal dat gebruikt wordt voor onderzoek dient wettelijk geregistreerd te worden in een officieel erkende biobank. Dit geldt voor prospectief verzameld materiaal, het secundair gebruik van materiaal, het gebruik van restmateriaal, het gebruik van cellijnen of organoïden en het gebruik van uit humaan materiaal bekomen afgeleiden zoals serum, plasma, DNA, RNA, etc.
Biobank Antwerpen is erkend onder nummer BB190007.
We gebruiken BioSLIMS als staalregistratieprogramma om alle stalen binnen UAntwerpen en UZA te registreren.
Collectie van stalen
Stalen verzamelen kan eenvoudiger
Bij het afnemen van de stalen is het belangrijk dat:
- Goed geweten is welk staal bij welke patiënt hoort.
- Verschillende stalen van een patiënt niet door elkaar geraken.
- Stalen van diverse sites op een correcte manier verzameld worden.
Werken met staalcollectiekits helpt ervoor te zorgen dat stalen op een adequate manier verzameld worden.
Het vermijden van frustraties bij de diverse betrokken partijen (artsen, verpleegkundigen, studiecoördinatoren) helpt het succes van jouw studie garanderen.De biobank kan:
- Volledige kits voorzien, bestaande uit voorgelabelde tubes in een zakje.
- Label-kits voorzien. Op deze manier gebruikt elke site zijn eigen afnamebuisjes, maar de labels worden aangeleverd in een zakje.
Naast het aanleveren van de kits biedt de biobank ook ondersteuning bij het verzamelen van bijhorende data, bijvoorbeeld:
- Documenten voor het noteren van de gewenste staalparameters (afnametijdstip, etc).
- Het opzetten van de staalstromen. Hoe geraakt het staal van de afnameplaats naar het verwerkingslabo en/of de onderzoekers.
Staalverwerking
De biobank kan je ondersteunen met de verwerking van de stalen:
Basis staalverwerking
- Centrifugatie van stalen
- Aliquoteren van stalen
Geavanceerde staalverwerking
- PBMC isolatie
- DNA isolatie
Studiespecifieke staalverwerkingsprotocollen kunnen aangevraagd worden.
De biobank rekent voor deze ondersteuning een kost aan ter recuperatie van de tijd en middelen die gespendeerd worden.
Je kan deze prijzen terugvinden onderaan bij Prijzen.Verzamelen van residueel materiaal
De biobank heeft afspraken met de diagnostische diensten binnen het UZA, met name de labo’s pathologische anatomie en klinische biologie. Stalen die overblijven na diagnostiek kunnen in plaats van vernietigd te worden als medisch afval nog gebruikt worden voor onderzoek. Eventuele relevante diagnostische waarden kunnen mee verzameld en doorgegeven worden. Indien je zulke stalen wenst te gebruiken, kan je de door jou gewenste specificaties doorgeven via biobankantwerpen@uza.be.
Prospectieve studies
Wens je een prospectieve studie op te starten kan je of dien je de biobank te betrekken voor elk van de voorgaande aspecten (collectie, registratie, verwerking, opslag van stalen). Er worden gedetailleerde afspraken gemaakt en vastgelegd waarna we onze uiterste best doen jouw studie op een optimale en kwalitatieve manier te ondersteunen.
Als de studie binnen het UZA loopt, dient de aanvraag te verlopen via EDGE.Voor dergelijke studies is steeds goedkeuring van het ethisch comité nodig.
Ondersteuning bij analyses op stalen
Je kan binnen het UZA en UAntwerpen ook rekenen op verschillende diensten en faciliteiten voor ondersteuning bij de analyse van de opgevraagde stalen:
- aPARTS (ondersteuning bij humaan cel- en weefselonderzoek)
- klinische biologie
- Centrum Medische Genetica
- Kernfaciliteiten UAntwerpen
De Biobank bevat momenteel zo'n 6 miljoen stalen verspreid over het UZA en de UAntwerpen.
Prof. dr. Manon Huizing
Onze team staat voor je klaar
Managers
Contact
Hieronder vind je telkens een beschrijving van de topics waarvoor je bij het Biobank team terecht kunt, gevolgd door een algemeen mailadres.
Study design
Hier kan je terecht voor:
- Vragen in verband met de opbouw van uw studie in BioSLIMS.
- Wijzigingen aan het design (mogelijk dient ook uw contract aangepast te worden).
- Het toevoegen of verwijderen van gebruikers aan een studie.
Labo biobank
Hier kan je terecht voor:
- Vragen in verband met staalvoorbereidingen in het kader van lopende studies.
- Vragen in verband met de uitgifte en transport van stalen.
Weefsel- en cellenbank
De weefsel- en cellenbank overkoepelt zes weefsel- en cellenbanken met menselijk lichaamsmateriaal bestemd voor therapieën.
Stalen aanvragen en/of registreren
Ben je onderzoeker en wens je bij de Biobank Antwerpen stalen te registreren of aan te vragen?
Volgens het Koninklijk Besluit omtrent de biobanken moet alle menselijk materiaal dat in België wordt afgenomen of wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek opgenomen worden in een geregistreerde biobank. Door deze verantwoordelijkheid te leggen bij zulke erkende instellingen garandeert men de traceerbaarheid van het materiaal en zijn afgeleiden. Enerzijds kan de patiënt daardoor zijn materiaal uit het onderzoek terugtrekken en anderzijds kunnen eventuele incidentele bevindingen teruggekoppeld worden naar de patiënt. Alle stalen die uit het buitenland in België binnenkomen dienen in een erkende biobank geregistreerd te worden.
Praktisch dient in eerste instantie voor elke studie of inkomende collectie een overeenkomst met de biobank te worden afgesloten. Deze overeenkomst laat de biobank toe de studie te definiëren in het staalregistratiesysteem BioSLIMS. Eens de studie gedefinieerd is, kan de onderzoeker zijn stalen in het systeem opladen. Voor verdere info: zie 'templates contracten'.
We kunnen verschillende vormen van staalverzameling en gebruik definiëren
- Prospectieve collecties: de stalen worden actief verzameld voor een specifiek doeleinde
- Gebruik van residueel materiaal: het gaat hier om materiaal dat overblijft na diagnostisch of therapeutisch gebruik.
- Binnenkomende stalen: niet alle stalen komen uit het UZA. Soms worden collecties aan stalen gevraagd aan andere onderzoekers, biobanken of leveranciers
- Secundair gebruik: soms blijven stalen over na hun primair gebruik. Indien het informed consent form van de prospectieve studie dit toelaat, kunnen deze stalen voor een ander doel gebruikt worden
Voor meer info in verband met hoe de biobank jou hierbij kan ondersteunen, zie 'services'. Op deze pagina vind je ook info over andere departmenten die je eventueel kunnen helpen bij het gebruik, de kwaliteitscontrole of analyse van deze stalen.
Tijdens de uitvoering van een studie kan je terecht bij ons team, zie 'Contact' voor meer info over langs welke weg je ons best contacteert.
Templates contracten Biobank Antwerpen
Wanneer welk contract?
Onderstaand kan je telkens een beschrijving terugvinden voor wanneer de ingevoegde contracttemplate van toepassing is.
Het is belangrijk te beseffen dat elk van deze documenten een contractuele overeenkomst is en dat de gemaakte afspraken dus wettelijk bindend zijn. Dit is vooral van belang indien je een overeenkomst tekent voor het verkrijgen van materiaal van derde partijen. Mogelijk bevat zulk een overeenkomst clausules dewelke jouw toekomstig gebruik van deze stalen beperken. Zo kan men bijvoorbeeld includeren dat stalen niet gebruikt mogen worden voor commerciële doeleinden of voor verdere transfer (zelfs van door jou gecreëerde afgeleiden) naar derde partijen. De legale dienst heeft een checklist die kan overlopen worden zodat we zulke contracten kunnen afsluiten met het oog op je toekomstige belangen, noden en wensen.
Aanmeldingsformulier
Dit aanmeldingsformulier of registratieformulier dient:
- Om een binnenkomende collectie bij de biobank aan te melden.
- Om de biobank te verwittigen dat je een nieuwe studie wenst op te starten.
- Om de biobank te verwittigen dat je betrokken bent bij een nieuwe studie waarvoor je humaan materiaal zal verzamelen of toekrijgen.
Het document is voor gebruik binnen de UAntwerpen of UZA en mag niet gebruikt worden voor overeenkomsten met derde partijen (hiervoor zijn andere templates beschikbaar).
Mogelijk zijn bijkomend nog andere documenten (material transfer agreement, research agreement, etc) nodig.
De template geeft aan welke documenten bijkomend van toepassing zouden kunnen zijn.Uitgifteformulier
Dit document dient om stalen bij de biobank op te vragen voor onderzoek binnen de grenzen van UAntwerpen of UZA. Voor uitgifte naar derde partijen is een MTA (material transfer agreement) nodig.
De opgevraagde stalen dienen reeds bij de biobank geregistreerd te zijn.
Indien deze nog niet geregistreerd werden, is in eerste instantie een 'aanmeldingsformulier' nodig.Dit document is ook van toepassing op stalen die zich bevinden in decentrale hubs. Wettelijk is voor elk gebruik, ook secundair gebruik, telkens een overeenkomst met de biobank nodig.
MTA academisch gebruik
Deze MTA (material transfer agreement) academisch gebruik dient voor transfer van materiaal naar academische derde partijen. Voor gebruik binnen UAntwerpen of UZA volstaat een 'uitgifteformulier'.
Dit document dient telkens via de legale diensten te gaan.
MTA commercieel gebruik
Dit document dient gebruikt te worden voor de uitgifte van stalen naar commerciële partners.
Echter, ook indien een academische partner, stalen wenst te gebruiken in het kader van onderzoek met een commerciële finaliteit is deze template van toepassing.MTA inkomend materiaal
Voor de transfer van materiaal naar UAntwerpen of UZA is een MTA (material transfer agreement) nodig. Normaal komt de template daarvoor van de leverancier van de stalen. In het geval deze leverancier geen eigen template heeft, kan onderstaande template gebruikt worden.
Revisie dient steeds via de legale dienst te verlopen.
Let op! Dit document bevat clausules dewelke in het geel gemarkeerd zijn. Deze clausule vereisen jouw specifieke aandacht en eventueel een keuze.
