Levende nierdonatie
Informatie voor mensen die overwegen om bij leven een orgaan te doneren.
Wat?
Je overweegt om een nier bij leven te doneren. Deze beslissing is een persoonlijke keuze en is vaak niet gemakkelijk. Wat komt er allemaal kijken bij levend donorschap, en bij levende donatie van een nier in het bijzonder?
Orgaantransplantaties kunnen levens redden. Door het tekort aan organen van overleden donoren wordt de nood aan organen alsmaar groter. Levende donatie is een mogelijke oplossing voor patiënten op de wachtlijst.
Vormen van levende donatie
Twee soorten weefsels of organen kunnen levend gedoneerd worden:
De band tussen donor en ontvanger
Wie kan een levende donor worden?
Er zijn een aantal voorwaarden voor de donor:
- Meerderjarigheid
- Een goede fysieke en mentale gezondheid
- Gemotiveerd en de nier vrijwillig afstaan
- Een uitstekende nierfunctie
- Geen andere ziektes (bv. hart- en vaataandoeningen …)
- Geen risico op toekomstige ziektes die de nierwerking kunnen bedreigen (bv. suikerziekte, ernstig overgewicht, hoge bloeddruk …).
- Geen aandoening die de gezondheid van de ontvanger kan belasten (bv. overdraagbare infectie …)
- Match tussen de bloedgroep en het weefseltype van de donor en de ontvanger
Wie kan geen levende donor worden?
Een aantal medische situaties zijn niet verenigbaar met levend donorschap:
- Zeer hoge leeftijd
- Zeer ernstig overgewicht
- Slechte nierwerking, (familiale) nierziekte
- Abnormale anatomie van de nieren of de nierbloedvaten
- Actief drug- of alcoholmisbruik
- Zwangerschap
- Suikerziekte
- Verhoogde bloeddruk (niet onder controle)
- Meerdere episodes van symptomatisch niersteenlijden
- (eerdere) Kwaadaardige aandoening
- Ernstige reumatische aandoening
- Afhankelijkheid van pijnstillende medicatie
- Chronische infectie
- Voorgeschiedenis van ernstig hartlijden, bloedvatlijden, leverlijden en/of longlijden
- Verhoogde stolbaarheid van het bloed
Gevolgen van levende donatie voor een donor
Een nierdonatie geeft geen gezondheidsproblemen als de donor gezond is, tenzij de resterende nier onvoorzien beschadigd raakt (bv. na ernstig verkeersongeval) of als de donor later een onvoorziene ziekte krijgt.
Donatieproces
- 1
Oppuntstelling van de donor
De voorbereiding van de donor is een complex proces door het donorbegeleidingsteam:
- de arts (‘donor advocate’)
- de transplantatiecoördinator
- een psycholoog/sociaal werker
- eventueel een psychiater, transplantatiechirurg en diëtist
Informatief gesprek
Tijdens een gesprek met zijn arts krijgt de kandidaat-donor informatie over de donatie. De arts polst naar de motivatie en de medische geschiktheid van de donor.
Verdere onderzoeken
De volgende donoronderzoeken zijn nodig:
- bloedtest
- onderzoek naar de motivatie en de mentale en psychische toestand van de donor
- onderzoek naar de sociale en financiële toestand van de donor door de sociaal werker
- fysisch onderzoek (bloeddruk, gewicht, …)
- bloedonderzoek (nierwerking, stolling, virussen, cholesterol, suiker, …)
- urineonderzoek
- Chroom EDTA nierfunctiemeting
- echografie van de nieren
- elektrocardiogram (hartritme) & echocardiogram (hartfunctie)
- foto van hart en longen
- CT / magneetscanner van de nieren
- soms: onderzoek naar werking van rechter- en linkernier afzonderlijk
- soms: nazicht van de anatomie van de bloedvaten van de nier
- 2
De beslissing nemen
Na het ontvangen van de resultaten en de bedenktijd tekent de kandidaat-donor zijn akkoord. Ook de ontvanger moet zijn toestemming geven.
- 3
De ingreep
De nier wegnemen bij levende donatie duurt ongeveer 2 uur. Dit gebeurt meestal via een sleutelgatoperatie (of kijkoperatie), langs een opening in de buik van een 7-tal centimeter.
De donor blijft na de operatie nog een vijftal dagen in het ziekenhuis.
Zoals bij elke operatie zijn er verwikkelingen mogelijk, maar ze zijn zeldzaam.
Normaal kan de donor zijn normale activiteiten en werk hervatten na 4 tot 10 weken (dit hangt af van hoe fysiek zwaar zijn/haar werk is).
Als zorgvuldig gescreende donor kan je tijdens je leven veilig één nier doneren aan een naaste, of een nierpatiënt die je niet kent. Die vermijdt daardoor een lange wachttijd en geniet van een langer leven met hogere levenskwaliteit dan na een klassieke transplantatie. ‘België moet dringend een inhaalbeweging maken met levende nierdonatie’, vindt prof. dr. Hans De Fijter, nieuw diensthoofd van de dienst nierziekten.
Leven met
Wel of niet kiezen voor levende donatie
Enkele redenen om al dan niet over te gaan tot levende donatie.
Waarom wel kiezen voor levend donorschap?
- De levende donatie verbetert de levenskwaliteit van de ontvanger.
- Een orgaan van een familielid, goede vriend, ... (er hoeft geen verwantschap te zijn) vergroot de kans op een match (betere weefsel-overeenkomst).
- De transplantatie kan onmiddellijk na de donor ingreep gebeuren, waardoor het orgaan meestal onmiddellijk begint te werken.
- Organen van levende donoren werken meestal beter en langer dan die van overleden donoren.
- De operatie kan ingepland worden op een optimaal tijdstip.
- Levend donorschap kan een meerwaarde betekenen, ook voor de donor.
- De meeste levende donoren (>90%) zijn tevreden over hun donatie.
Belangrijk
- De ingreep is minimaal invasief en gebeurt via een kijkoperatie.
- De oppuntstelling van de donor gebeurt onafhankelijk en objectief door een nefroloog (de 'donor-advocate'). De donor kan er dus zeker van zijn dat alle medische voorwaarden gecontroleerd worden, waardoor de gezondheidsrisico’s uiterst beperkt blijven.
- Vanaf 1 juli 2014 neemt het UZA het remgeld, dat voorheen ten laste van de donor was, op zich.
Waarom niet kiezen voor levend donorschap?
- Het is niet zeker dat het donororgaan aanslaat bij de ontvanger of dat er nooit afstoting zal zijn.
- De vooronderzoeken voor de donor duren een tijd. Na de operatie kan hij enkele weken zijn normale (beroeps-)leven niet uitoefenen.
- Zoals bij elke operatie zijn er bepaalde risico’s. Hoewel ze klein zijn (vooral wat betreft ernstige complicaties), is het risico niet nul.
- De relatie tussen donor en ontvanger kan achteraf veranderen.
- De voorbereiding en ingreep hebben een (beperkte) medische kost voor de donor. Ook nadien kan de wegname van een nier leiden tot meerkosten, bv. bij het aangaan van nieuwe verzekeringscontracten.
Ethische aspecten
Levende nierdonatie roept ethische vragen op omdat de ingreep ook een invloed heeft op de donor.
- Levende donoren moeten fysiek en mentaal gezond zijn
- Levende donatie moet een zuiver altruïstische (belangeloze) daad zijn
- De beslissing tot donatie moet vrijwillig zijn
- De donor moet over de voor- en nadelen van levende donatie voor hemzelf geïnformeerd zijn
- De donor heeft altijd het recht om zijn beslissing te herzien
- De donor kan niet aandringen op aanvaarding van zijn orgaan
Belangrijke bedenkingen
Niet alle patiënten ervaren dialyse als een inbreuk op hun levenskwaliteit. Maar voor velen is een donornier een belangrijke verbetering. Het is en blijft uw beslissing. Probeer een antwoord te vinden op de volgende vragen.
- Ben ik voldoende geïnformeerd over donatie bij leven?
- Ben ik er emotioneel klaar voor?
- Ben ik er praktisch klaar voor?
- Ben ik er fysiek klaar voor?
- Ben ik er spiritueel klaar voor?
- Voel ik me wel goed bij mijn beslissing tot doneren?
- Wat zijn mijn rechten als levende donor en begrijp ik deze?
Wat je beslissing ook is, het is van groot belang dat je beseft dat jij, en alleen jij, deze beslissing kan nemen.
De dienst nefrologie beschikt over een brochure met meer informatie over levend donorschap. Deze ontvang je tijdens het iNTAKE-gesprek. Verder organiseert het niertransplantatieteam jaarlijks een patiënteninfonamiddag over nierdonatie en -transplantatie voor potentiële niertransplantkandidaten, hun familie en vrienden, en andere geïnteresseerden.
