Waterhoofd (hydrocefalus) bij kinderen
Bij een waterhoofd is de aanvoer, circulatie of afvoer van het hersenvocht verstoord, waardoor er een vochtophoping ontstaat in de herskamers.
Synoniemen
Wat is hydrocefalus?
Per dag wordt er in onze hersenen ongeveer 500 ml hersenvocht aangemaakt, vooral in de plexus choroïdeus, maar in de hersenkamers is er slechts plaats voor ongeveer 150 ml. Normaal gezien wordt dat vocht na de circulatie door de hersenkamers en langs het ruggenmerg opnieuw opgenomen in de bloedvaten (sinus sagittalis). Bij hydrocefalus is meestal de circulatie of de heropname van het vocht geblokkeerd.
Prevalentie
De aangeboren vorm komt voor in 1 tot 2 op de 1000 baby’s.
Soorten
1. Communicerende hydrocefalus
Bij een communicerende hydrocefalus is er een blokkade van de heropname van het hersenvocht in de bloedbaan. (Dit wordt ook een extra-ventriculaire obstructie genoemd). Dit kan veroorzaakt worden door een infectie (hersenvliesontsteking) of een bloeding.
2. Obstructieve hydrocefalus
Bij een obstructieve hydrocefalus is er een blokkade van de afvoer van het hersenvocht door een aangeboren afwijking, een hersentumor, een bloeding, of andere oorzaken.
3. Hydrocefalus veroorzaakt door overproductie
Heel zelden wordt een hydrocefalus veroorzaakt door een overproductie dit kan het geval zijn bij een tumor van de plexus choroïdeus (dit is het orgaan dat het hersenvocht produceert).
Symptomen
Symptomen zijn anders bij baby’s dan bij oudere kinderen en volwassenen. Bij baby’s zijn de schedelnaden nog niet gesloten en een belangrijk symptoom is dan een te snelle groei van het hoofdje. De kinderen kunnen ook geïrriteerd zijn. De fontanel kan gespannen aanvoelen of bol staan. Soms zijn er uitgezette aders te zien op het hoofd. In uitgesproken gevallen ontstaat er een ‘sunset’ fenomeen waarbij de kinderen niet meer naar boven kunnen kijken. Bij oudere kinderen en volwassenen is de schedel minder of niet meer uitzetbaar. Dan is de belangrijkste klacht hoofdpijn. Dit kan gepaard gaan met (ochtend) misselijkheid en braken. In ernstige gevallen kan bewustzijnsverlies optreden of kan er gezichtsverlies ontstaan.
Erfelijkheid
De meeste gevallen van hydrocefalus zijn niet erfelijk
Diagnosestelling
Bij jonge kinderen (waar de fontanel nog niet gesloten is) kan via echografie een diagnose gesteld worden. Soms kan een echografie ook al vóór de geboorte (prenataal) uitsluitsel geven. Eens de fontanel gesloten is, is een echografie meer mogelijk.In dat geval is een MR-scan noodzakelijk om de diagnose te stellen.
Behandeling
Indien er een duidelijk oorzaak aanwezig is zoals in het geval van een hersentumor, dan wordt dit eerst behandeld.
Bij pasgeboren baby’s (na premature geboorte) kunnen we een hydrocefalus zien ontstaan tgv een bloeding. In dat geval zal eerst via herhaalde ruggenprikken (lumbale punctie) met aflaten van hersenvocht getracht worden het probleem op te lossen. Soms zal hiervoor een onderhuids reservoir geplaatst worden. Indien dat niet voldoende is zal er mogelijk het plaatsen van een shunt voorgesteld worden.
Bij een obstructieve hydrocefalus probeert de arts meestal eerst met een endoscooop een extra opening te maken in de bodem van de 3de hersenkamer (derde ventriculostomie): zo kan het vocht via een andere weg toch afgevoerd worden.
Bij een communicerende hydrocefalus plaatst de arts een drainagesysteem (shunt). Meestal gaat het om een ventriculoperitoneale shunt (VP shunt) waarbij het vocht afgevoerd wordt naar de buik. Wanneer dat niet mogelijk is kan een ventriculo-atriale shunt (VA shunt) geplaatst worden (hierbij wordt het vocht afgevoerd naar het hart). Er wordt in de meeste gevallen gekozen voor een regelabare shunt waarbij de instellingen van de shunt met een speciale magneet van buitenaf kunnen aangepast worden (meer of minder afvoer van vocht).
Complicaties van een shunt
De belangrijkste en meest voorkomende complicatie is infectie van de shunt. Dit kan optreden enkele weken na de operatie maar kan ook na jaren ontstaan. In dat geval is het noodzakelijk de shunt te verwijderen.
Opvolging
Levensverwachting
Bij een tijdige behandeling, hebben kinderen met hydrocefalus een normale levensverwachting.
Maak een afspraak
Kinderneurochirurgie
Overige
Interessante links
