Als patiënt kunt u om allerlei redenen een onderzoek, behandeling of andere medische tussenkomst weigeren. Dat kan bijvoorbeeld uit geloofsovertuiging of om persoonlijke redenen. De arts respecteert uw keuze en probeert alternatieven voor te stellen. Ook uw vertegenwoordiger kan een behandeling voor u weigeren zolang dit uw belang of uw gezondheidstoestand niet ernstig schaadt. Bij twijfel overlegt de arts met het ethisch comité.

• Kan elke patiënt een behandeling weigeren? 
• Wat gebeurt er als ik niet meer in staat ben om zelfstandig te beslissen? 
• Kunnen minderjarigen een behandeling weigeren? 
• Wat gebeurt er als ik een medische behandeling weiger?
• Kan mijn arts een behandeling weigeren?
• Concrete voorbeelden

Kan elke patiënt een behandeling weigeren?

Elke patiënt heeft volgens de Wet op de Patiëntenrechten (22 augustus 2002) het recht om de tussenkomst van een arts of een andere zorgverlener te weigeren. De arts respecteert steeds uw beslissing en probeert alternatieven voor te stellen.

Als u zelf niet in staat bent om beslissingen te nemen, bijvoorbeeld door dementie of bewusteloosheid, kan uw vertegenwoordiger de behandeling weigeren in uw plaats.

Wat gebeurt er als ik niet meer in staat ben om zelfstandig te beslissen?

Negatieve wilsverklaring

Wanneer u zelf niet in staat bent om beslissingen te nemen, bekijkt de arts eerst of er een voorafgaande negatieve wilsverklaring bestaat. Dit is een schriftelijk document dat u in het verleden hebt opgesteld, waarin u duidelijk maakt dat u bepaalde behandelingen niet wenst. De arts volgt steeds uw vermoedelijke wil op. Als u bijvoorbeeld aangaf dat u geen sondevoeding wil, maar u hebt dat later nodig om een perfect geneesbare ziekte te bestrijden, dan bekijkt de arts uw eigenlijke bedoeling. Wilde u in geen enkel geval sondevoeding, of was het eerder uw bedoeling om uw leven niet te rekken met kunstmatige voeding als overlijden onvermijdelijk is?

Als er geen negatieve wilsverklaring bestaat, wordt de beslissing aan de vertegenwoordiger toevertrouwd. De vertegenwoordiger kan in uw plaats een medische behandeling weigeren. U wordt in de mate van het mogelijke bij de beslissing betrokken. Zolang de vertegenwoordiger handelt in het belang van u en uw gezondheid, respecteert de arts de beslissing. Als de weigering ingaat tegen uw belang of een bedreiging vormt voor uw gezondheid of uw leven, dan moet de arts beslissen om toch te behandelen. Dit gebeurt na overleg met collega’s en andere zorgverleners.

Bij twijfel legt de arts de vraag voor aan het ethisch comité van het UZA. Dit is een vergadering van artsen, patiëntenvertegenwoordigers, onderzoekers, een jurist en een ethicus die op zoek gaan naar de beste juridische en ethische oplossing.

Kunnen minderjarigen een behandeling weigeren?

Minderjarigen hebben een ouder of voogd als vertegenwoordiger. De arts bekijkt steeds of de minderjarige in staat is om zelfstandig te beslissen. Als de minderjarige zelf kan beslissen, dan respecteert de arts de keuze van het kind.

Wanneer de weigering van de minderjarige patiënt ingaat tegen de wens van de ouders, dan zal de arts de wens van het kind respecteren. De arts zal de ouders duidelijk informeren en de standpunten proberen te verzoenen.

Als de minderjarige niet in staat is om zelfstandig beslissingen te nemen, dan geeft de ouder of voogd toestemming of weigering voor de behandeling.

Wat gebeurt er als ik een medische behandeling weiger?

De arts gaat op zoek naar alternatieven, die hij dan met u bespreekt. De arts zoekt steeds de beste manier om u te behandelen. De weigeringsbeslissing wordt in uw medisch dossier genoteerd. De arts brengt ook uw huisarts op de hoogte, tenzij u dat niet wenst.  

Kan mijn arts een behandeling weigeren?

Een arts kan een behandeling weigeren uit persoonlijke of professionele redenen. De arts zal u en/of uw vertegenwoordiger hierover inlichten. Als u besluit een andere arts te raadplegen, dan zal de eerste arts alle medische informatie verstrekken aan de nieuwe arts.

De arts kan bijvoorbeeld een behandeling stopzetten omdat hij denkt dat een terminale patiënt beter gebaat is met palliatieve verzorging. Na overleg met collega’s en het verpleegkundig team, kan de arts weigeren om de patiënt verder te behandelen. Als de patiënt niet akkoord gaat, mag hij steeds naar een andere arts overschakelen.

Concrete voorbeelden

1. Ik ben moslima. Kan ik een mannelijke arts weigeren?
Waar mogelijk proberen we een vrouwelijke arts met dezelfde specialisatie in te zetten. Als dat niet mogelijk is, moet u beslissen of u alsnog de hulp van de mannelijke arts aanvaardt. De islam schrijft voor dat een arts van het andere geslacht u mag behandelen als er geen arts van hetzelfde geslacht en met dezelfde deskundigheid is. Het leven en de gezondheid primeren namelijk.

2. Ik ben getuige van Jehova. Kan ik een bloedtransfusie weigeren?
Deze weigering is ingrijpend, omdat er geen alternatief is en een bloedtransfusie vaak levensnoodzakelijk is. U kunt een transfusie echter weigeren als u wilsbekwaam bent, en dus in staat bent om zelfstandig de beslissing te nemen.

3. Ik ben getuige van Jehova. Kan ik een bloedtransfusie bij mijn minderjarig kind weigeren?
Uw weigering wordt in de mate van het mogelijke gerespecteerd. De arts moet echter  alle maatregelen nemen om het leven van het kind te redden. Als uw weigering het leven van uw kind in gevaar brengt, en de arts samen met drie collega-artsen oordeelt dat de transfusie levensnoodzakelijk is, dan zal de arts desnoods de tussenkomst van de Jeugdrechter moeten vragen om hem toe te laten het leven van het kind te redden.

4. Ik ben kankerpatiënt en onderging al enkele zware behandelingen. Ik wil geen nieuwe behandelingen meer.
U kunt dit weigeren als u wilsbekwaam bent, en dus in staat om zelfstandig de beslissing te nemen.

5. Ik sta op de transplantatielijst, kan ik bepaalde behandelingen weigeren?
De arts bekijkt samen met het ethisch comité de invloed op de slaagkans van de transplantatie. Aan de hand van die concrete resultaten wordt beslist of u uw huidige plaats op de transplantatielijst kan behouden.