Juveniele idiopathische artritis
Juveniele idiopathische artritis (JIA) is een chronische ziekte, die gekenmerkt wordt door een aanhoudende gewrichtsontsteking (artritis).
Synoniemen
Wat is juveniele idiopathische artritis (JIA)?
Juveniele idiopathische artritis (JIA) is een chronische ziekte, die gekenmerkt wordt door een aanhoudende gewrichtsontsteking (artritis).
- Idiopathisch betekent dat we de oorzaak van de ziekte niet weten
- Juveniel betekent in dit geval dat de ziekte start voor het zestiende levensjaar.
De term JIA omvat dus alle vormen van aanslepende artritis waarvan de oorzaak onbekend is en die zich tijdens de kinderjaren presenteren.
JIA is een relatief zeldzame aandoening die 1-2 op de 1.000 kinderen treft.
Soorten
Er zijn verschillende vormen van JIA. Ze worden vooral onderscheiden door:
- het aantal aangetaste gewrichten (oligoarticulaire of polyarticulaire JIA)
- de aanwezigheid van andere symptomen, zoals koorts, huiduitslag en overige symptomen.
De diagnose van de verschillende vormen wordt gesteld door de symptomen gedurende de eerste 6 maanden van de ziekte te observeren. Om die reden worden ze vaak beginvormen genoemd.
Oorzaken
Ons immuunsysteem beschermt ons tegen infecties, die veroorzaakt worden door verschillende microben (zoals virussen of bacteriën). Het is in staat om te onderscheiden wat vreemd en mogelijk gevaarlijk is (en dus vernietigd moet worden) en wat lichaamseigen en dus onschuldig is.
Bij chronische artritis kan het immuunsusteem geen onderscheid maken tussen ’vreemd’ en ’eigen’, waardoor het lichaamseigen componenten (bijvoorbeeld het gewrichtskapsel) aanvalt met ontstekingen als gevolg. Om deze reden worden ziekten zoals JIA ook wel auto-immuun genoemd, waarmee bedoeld wordt dat het immuunsysteem tegen het eigen lichaam reageert.
Het precieze mechanisme dat JIA veroorzaakt is, net als bij vele andere chronische ontstekingsziekten, niet bekend.
Erfelijkheid
JIA is geen erfelijke aandoening; ze kan niet direct van ouder op kind overgedragen worden. Er zijn echter wel een aantal erfelijke factoren (die grotendeels nog onbekend zijn) die ervoor zorgen dat bepaalde personen aanleg kunnen hebben om de aandoening te ontwikkelen.In de wetenschappelijke wereld wordt aangenomen dat de ziekte multi-factorieel is. Dat wil zeggen: het gevolg van een combinatie van genetische aanleg en blootstelling aan omgevingsfactoren (waarschijnlijk infecties). Maar zelfs wanneer er sprake is van genetische aanleg komt het maar zeer zelden voor dat binnen een gezin twee kinderen de ziekte hebben.
Symptomen
De typische kenmerken van gewrichtsontsteking zijn:
- pijn
- zwelling
- bewegingsbeperking
Een specifieke vorm van JIA kan optreden met koorts en huiduitslag (de zgn. systemische JIA = ziekte van Still). Bepaalde vormen van JIA kunnen ook gepaard gaan met oogontstekingen.
Diagnosestelling
Multidisciplinaire aanpak
De diagnose van JIA is gebaseerd op:
- de aanwezigheid van en het voortduren van artritis;
- én de zorgvuldige uitsluiting van andere aandoeningen (op basis van de medische voorgeschiedenis, een lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoeken).
Het gaat om JIA als:
- de ziekte zich voor het zestiende levensjaar manifesteert;
- de symptomen langer dan 6 weken aanhouden (om zo andere vormen van tijdelijke artritis uit te sluiten);
- alle andere aandoeningen die de artritis kunnen veroorzaken zijn uitgesloten.
Behandeling
De behandeling vraagt om samenwerking van verschillende specialisten (kinderreumatoloog, orthopedisch chirurg, fysiotherapeut, ergotherapeut, oogarts).
Medicatie en revalidatie
Het doel van de behandeling is om een normaal leven mogelijk te maken en om schade aan gewrichten en organen te voorkomen. De behandeling bestaat voornamelijk uit medicijnen die de systemische en/of gewrichtsontsteking remmen en revalidatie om de gewrichtsfunctie te behouden en vergroeiing te voorkomen.
- Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zijn traditioneel de belangrijkste behandeling voor alle vormen van JIA en andere pediatrische reumatische aandoeningen.
- Gewrichtsinjecties worden gebruikt als een of een paar gewrichten zijn aangedaan en wanneer de gewrichtsontsteking aanhoudt en leidt tot een contractuur. Het geneesmiddel dat geïnjecteerd wordt is een langwerkend corticosteroïdpreparaat.
- Sulfasalazine en methotrexaat zijn geneesmiddelen die het immuunsysteem zelf aanpassen en hierdoor het ziekteproces kunnen stoppen.
In de afgelopen tien jaar is er met de introductie van de zogenaamde ‘biologicals’ een enorme vooruitgang geboekt in de behandeling van JIA. Dit zijn geneesmiddelen die heel gericht bepaalde ontstekingseiwitten gaan blokkeren.
Sommige kinderen kunnen echter resistent zijn voor de behandeling, wat inhoudt dat de ziekte nog steeds actief is en dat ondanks de behandeling het gewricht nog steeds ontstoken is.
Er zijn enkele richtlijnen voor het bepalen van de behandeling, al moet de behandeling altijd specifiek op ieder kind worden afgesteld. Betrokkenheid van de ouders bij de besluitvorming over de therapie is zeer belangrijk.
Psychologische begeleiding
Er moet ook goed gelet worden op de psychologische impact van de ziekte op het kind en het gezin. Een chronische ziekte zoals JIA is een zware uitdaging voor het hele gezin en hoe ernstiger de ziekte is, hoe moeilijker het is om er goed mee om te kunnen gaan. Een positieve instelling van de ouders, die het kind helpen en stimuleren om ondanks de ziekte zo zelfstandig mogelijk te zijn, is van grote waarde en helpt het kind obstakels gerelateerd aan de ziekte te overwinnen, met succes om te gaan met zijn leeftijdgenootjes en een onafhankelijke, evenwichtige persoonlijkheid te ontwikkelen. Je kan steeds bij het kinderreumateam terecht voor psychologische hulp. Familieorganisaties of patiëntenverenigingen kunnen je als gezin ook helpen om met de ziekte om te gaan.
Klinische studies
Elk jaar nemen er in het UZA heel wat patiënten deel aan klinisch onderzoek via de dienst waar ze behandeld worden. Zij worden door hun arts gevraagd om hieraan eventueel deel te nemen. Soms zijn er echter ook studies waarvoor gezonde vrijwilligers gezocht worden.
