Kolven

Als het niet mogelijk is om je baby rechtstreeks aan de borst te laten drinken, kan je kolven proberen.

Wat is kolven?

Wanneer het niet mogelijk is om je baby rechtstreeks aan de borst te laten drinken kan je kolven proberen.

Er zijn verschillende kolfmethodes

Met de hand (manueel)
Met een elektrisch kolfapparaat
Kolven met een handkolf is ook mogelijk. Daarover vind je meer informatie in de handleiding van je toestel.

Welke vorm je ook verkiest, kolven is een techniek die je onder de knie moet krijgen. Oefening baart kunst.

Kolven met de hand
Voordelen
De beste methode om de eerste melk (colostrum) op te vangen. Kolf daarom de eerste dagen manueel.
Comfortabel als je de juiste techniek kent.
Altijd beschikbaar.
Er is een goede toeschietreflex door rechtstreeks huidcontact.
Betere opbrengst van colostrum.
Techniek
Was je handen.
Neem een steriel kommetje om de melk op te vangen.
Stimuleer het toeschieten van de melk (masseer en streel de borsten).
Knijp je borst zachtjes met beide handen bijeen, met de handen voorwaarts rollend van de borst naar de tepel.
Neem je borst ongeveer twee tot drie centimeter achter je tepel tussen duim-, wijs- en middelvinger (deze afstand komt niet altijd overeen met de rand van de tepelhof). Houd je borst vast tussen je drie vingers.
Duw je borst zacht maar stevig naar je borstkas, zonder je vingers te spreiden.
Knijp zachtjes met een rollende beweging naar de tepel toe.
Laat de druk los en herhaal deze handeling ritmisch tot er geen melk meer spuit.
Verplaats je vingers rond de tepelhof om zoveel mogelijk melk uit alle melkgangen te duwen.
Binnen de drie tot vijf minuten vermindert de melkstroom en kan de andere borst gekolfd worden.
Elke borst kan afwisselend verschillende keren per sessie gekolfd worden. Afwisselen is belangrijk om pijn te vermijden en om een goede melkstroom te verzekeren.
Verplaats je duim en vinger rondom de tepel om ook de andere plaatsen in je borst te bereiken. Gebruik afwisselend je beide handen voor één borst.
Opgelet: Hard duwen op de borst of trekken aan de tepel kan je borstweefsel beschadigen.
Duurtijd
Na ongeveer twintig tot dertig minuten is de volledige kolfsessie voorbij. Hoe meer bedreven je hierin wordt, hoe korter de kolfsessie en hoe hoger de melkproductie.
Kolven met een elektrisch kolftoestel
In het UZA maken we gebruik van volautomatische toestellen die dubbelzijdig (beide borsten samen) kolven.
Voordelen
Verwijdert de melk sneller dan enkelvoudig kolven.
Beide borsten worden samen gekolfd wat zorgt voor meer melkproductie.
Hygiënisch bij juist gebruik.
Gebruiksvriendelijk.
Kan een goede melkproductie op gang brengen.
Techniek
Reinig en steriliseer het kolfmateriaal en zorg voor een steriel opvangkommetje.
Was je handen. Voor je tepels en tepelhof volstaat gewone lichaamshygiëne.
Sluit het setje aan op het kolfapparaat.
Stimuleer het toeschieten van de melk (masseer en streel de borsten).
De eerste 2 dagen kolf je eerst met de hand, onmiddellijk gevolgd door elektrisch kolven. Na 48 uur mag je het manueel kolven stoppen.
Het kolftoestel heeft 2 programma’s:
- “Initiate” programma: Dit programma duurt 15 minuten en gebruik je tot u 3x na elkaar 20ml hebt kunnen kolven of maximum 5 dagen.
- “Maintain” programma: Kolf gedurende 15-20 minuten.
Maintain programma: start het toestel op de laagste zuigkracht. Verhoog de zuigkracht naar het hoogste niveau dat je nog aangenaam vindt. Het kolven mag geen pijn doen, dit kan leiden tot tepelkloven of het toeschieten verhinderen. Als je twijfelt, vraag dan raad aan de verpleegkundige.
Als de melkproductie op gang komt, mag je kolven tot je borsten zacht aanvoelen.
Je mag na de laatste druppels melk nog twee tot drie minuten nakolven.
Voorzie het flesje van naam, datum en uur.
Neem het flesje direct mee naar neonatologie of vraag aan de vroedvrouw om het in de daartoe bestemde ijskast te plaatsen.
Vraag bij elke kolfbeurt een nieuwe set.
Thuis
Was na gebruik al het materiaal af met afwasmiddel en spoel goed af.
Steriliseer het kolfmateriaal voor elk gebruik.
Tips
Zorg voor een rustige omgeving tijdens het kolven.
Gebruik de juiste maat van kolfset. Een te kleine of te grote kolfset kan de productie verminderen en/of pijn veroorzaken bij het kolven.
Het borstschild moet dicht rond jetepel passen, maar voldoende ruimte laten, zodat je tepel niet tegen de wand van het schild schuurt. Je tepel moet midden in het schild zitten.
Op de materniteit zijn verschillende maten beschikbaar. Bij ontslag kan je ook andere maten bestellen.
Als je kolft met een enkele pomp kan je best enkele keren van kant wisselen om het toeschieten/leegmaken te bevorderen.
Als je problemen hebt met het volledig leegmaken van de borst of met een goede toeschietreflex, kan je, vooraleer de borst leeg is, het kolven onderbreken. Masseer de borsten opnieuw en start weer op de laatste snelheid. Vraag eventueel uitleg aan een vroedvrouw over het gebruik van het toestel.
Starten met kolven
De eerste dagen na de bevalling moet de melkproductie nog op gang gebracht worden. Start de eerste twee dagen met manueel kolven (met de hand), zo’n 6 tot 8 keer per dag. Vraag eventueel hulp aan de vroedvrouw. Na het kolven met de hand mag je nog 10 minuten elektrisch kolven om de melkproductie te stimuleren.
Na drie dagen mag je beide borsten meteen elektrisch kolven gedurende 15 minuten.

De toeschietreflex stimuleren

Als je start met kolven is het belangrijk de toeschietreflex (het toevloeien van melk uit de borstklier) te stimuleren. Dat zal het kolven namelijk vergemakkelijken.

Ontspanning

Kolven gaat beter in een rustige en warme omgeving. Aan je baby denken of een foto van je baby kan een goed hulpmiddel zijn. Zorg ervoor dat je ontspannen bent.

Borstmassage

Voor je aan het kolven begint, kan je een zachte en langzame borstmassage toepassen. De borstmassage is zowel bij het kolven met de hand als met een kolfapparaat nuttig.

Begin de bovenkant van je borst, vlakbij de borstkas, zachtjes met je vingers in draaiende bewegingen te masseren. Masseer de volledige borst in een draaiende beweging tot aan de tepelhof, zoals bij een borstonderzoek. Streel je borst van boven naar de tepel toe. Stimuleer beide tepels met je handen tot er melk vrijkomt.

De melkproductie verbeteren

Breng een goede melkproductie op gang door overdag om de drie uur en ‘s nachts met een langere pauze (5 à 6 uur) te kolven. Een goede melkproductie ligt rond dag veertien tussen de 500 ml en de 750ml/24 uur. Vraag bij problemen extra hulp.

Tips om de melkproductie bij het kolven te verbeteren

Kolf wat vaker. Dit mag elektrisch of manueel zijn, of een combinatie.
Kolf in de buurt van je baby, bv. naast de couveuse indien mogelijk.
Maak huidcontact met je baby tijdens en na het kolven indien mogelijk.
Neem voldoende rust (5 tot 6 uur nachtrust).
Gebruik een goede kolfpomp (bij voorkeur een dubbel elektrische).
Gebruik bij een gestoorde toeschietreflex een oxytocine spray (op voorschrift).
Pas ontspanningstechnieken toe om de stress te verminderen.
Eet gezond en neem voldoende tijd voor jezelf.
Medicatie: bepaalde medicijnen kunnen de melkproductie verhogen maar zijn enkel op voorschrift te verkrijgen en worden uitsluitend in bijzondere omstandigheden aangeraden. Overleg dit altijd met je lactatiekundige.

Moedermelk bewaren

Voor een gezonde pasgeborene

Bewaartermijn van moedermelk

Verse moedermelk

Hoe lang je de afgekolfde moedermelk kan bewaren hangt af van de omgevingstemperatuur. Controleer steeds de temperatuur.

Plaats	Bewaartermijn
Kamertemperatuur (tot 25 °C)	4 uur
In de koelbox (15°C)	24 uur
In de koelkast (4°C)	In het ziekenhuis: 24 uur
In de koelkast (4°C)	Thuis: Maximum 6 dagen in een afgesloten potje en niet in het deurcompartiment. Melk die u wil invriezen, mag u maximum 24 uur in de koelkast bewaren.

Ingevroren moedermelk

In de diepvriezer wordt de bewaartermijn sterk bepaald door het type toestel:

2 weken: in het ingebouwde vriescompartiment van de koelkast.
3 weken: in het vriesvak van de koelkast met aparte deur.
6 maanden: in een diepvries (d.w.z. -18°C of nog lager).

Moedermelk invriezen
Wanneer je kindje op de prematuurafdeling ligt, krijg daar verdere richtlijnen.
In het ziekenhuis vries je de melk in in de daartoe bestemde potjes.
Vries de melk zo snel mogelijk in. Vries geen melk in die al langer dan 24 uur in de koelkast staat.
Voor thuis kan je in de handel speciale potjes/zakjes kopen voor het invriezen van moedermelk.
Vries kleine porties in: 60 tot 120 ml per portie.
Voorzie elk potje van label met de kolfdatum en de naam van je baby.
Schrijf met stift boven op het deksel de levensdag van je baby (bv. 1ste, 2de, … levensdag). Dat maakt het voor ons gemakkelijker om de potjes in de juiste volgorde te gebruiken.
Als je verschillende porties moedermelk bij elkaar voegt, laat de melk dan eerst afkoelen tot eenzelfde temperatuur.
Moedermelk ontdooien
Moedermelk ontdooien in de koelkast verdient de voorkeur.
Als de melk snel ontdooid moet te worden, wordt opwarmen onder lauw stromend water aanbevolen (in een afgesloten recipiënt).
Gebruik nooit te warm water om de kwaliteit van de melk te behouden.
Vries ontdooide melk nooit terug in.
Bewaar ontdooide melk maximum 24 uur in de koelkast.
Afgekoelde en/of ontdooide melk kan er anders uitzien dan net afgekolfde melk. Door de melk te schudden, krijgt ze terug haar oorspronkelijke uitzicht.
Ontdooide melk heeft soms een lichte zeepgeur; dit wordt veroorzaakt door lipase-activiteit (vetsplitsende enzymen) tijdens het ontdooiingsproces en is niet schadelijk voor je baby.
Moedermelk opwarmen
Moedermelk wordt bij voorkeur au bain-marie opgewarmd of in een flessenwarmer.
Het gebruik van de microgolfoven wordt afgeraden.
De melk moet tot lichaamstemperatuur opgewarmd te worden.
Opgewarmde moedermelk mag niet bewaard worden.

Kolven op intensieve neonatale zorg

Op de afdeling neonatale intensieve zorg worden een aantal faciliteiten aangeboden om het kolven van moedermelk in de meest hygiënische en comfortabele omstandigheden te laten verlopen. Volg onze praktische tips en afspraken:

Als het om praktische of privacy redenen niet mogelijk is om nabij je baby te kolven, dan doe je dat het best in ons borstvoedingslokaal.
Elke mama brengt haar eigen kolfset en -apparaat mee om overdracht van infecties te voorkomen.
Na het kolven moet je de kolfset reinigen en afdrogen. In het borstvoedingslokaal vind je het nodige materiaal (zoals afwasmiddel en droogdoeken).
Nadien kan je de kolfset in de magnetronoven van het borstvoedingslokaal steriliseren. Let op: niet alle onderdelen kunnen gesteriliseerd worden. Kijk hiervoor de richtlijnen van je kolfset na (de richtlijnen voor de Medela-kolfset zijn ter plekke te raadplegen).
Na elke kolfbeurt moet je de kolfset opnieuw steriliseren.
Lees aandachtig de gebruiksaanwijzing van de sterilisator die ter plaatse is.
Om veiligheidsredenen moet je aanwezig zijn tijdens de sterilisatie.
Als een andere mama gebruik wil maken van het het lokaal om te kolven tijdens het steriliseren, kan je met haar eventueel afspraken maken.
Berg na sterilisatie de set op in een propere keukenhanddoek en eventueel plastic doos. Let op: houd het materiaal waarin je de gebruikte (vuile) set deponeert gescheiden van het materiaal waarin je de gesteriliseerde set opbergt.

Moedermelk meebrengen naar neonatologie

Tijdens je verblijf op materniteit

Neem net gekolfde melk onmiddellijk mee naar afdeling neonatologie. Als dat niet mogelijk is (bv. ‘s nachts), bewaar dan de gekolfde melk in de ijskast of diepvriezer van materniteit.

Van thuis uit

Vries de melk thuis zo snel mogelijk in.

Tijdens het transport mag de melk niet ontdooien. Ze moet in een schone koelbox met koelelementen naar de afdeling gebracht te worden.
Eenmaal de melk ontdooid is, moet ze binnen de 24 uur gebruikt worden.
Verse, afgekoelde, niet ingevroren melk moet dagelijks in een schone koelbox naar de afdeling gebracht worden (maximum 15 °C).

Hulp aan huis

Als je thuis problemen hebt bij het kolven, kan je altijd de hulp inroepen van een vroedvrouw of lactatiekundige. De betaling wordt vergoed door het ziekenfonds.

Beroepsvereniging van vroedvrouwen Beroepsvereniging van lactatiekundigen

Enkele weetjes over moedermelk

Moedermelk wordt met respect behandeld.
Gekolfde moedermelk, in welke hoeveelheid ook, is met veel moeite door de moeder verzameld en wordt met zorg behandeld door onze medewerkers.
Veel behandelingen geeft meer kans op besmetting van moedermelk.
Hoe vaker moedermelk ingevroren, getransporteerd, ontdooid of verwarmd wordt, hoe groter de kans op besmetting. Bewaar de moedermelk dus bij voorkeur in de koelkast. Verse moedermelk geven is altijd het veiligst.
Moedermelk is een heel stabiele vloeistof.
Zelfs na enkele behandelingen behoudt ze haar waardevolle antistof en voedzame bestanddelen.
Moedermelk is niet steriel.
Verse moedermelk bevat een normaal aantal kiemen, maar kan zonder problemen ook aan zieke kinderen gegeven worden. Correct kolven en bewaren is nodig om bacteriën tegen te gaan.