ECMO (Extra Corporele Membraan Oxygenatie)
Wat is ECMO?
ExtraCorporele Membraan Oxygenatie of ECMO zorgt voor een tijdelijke ondersteuning van het hart en/of de longen wanneer deze hun functie niet voldoende kunnen uitvoeren. Een behandeling met ECMO geneest de organen niet, maar geeft ze extra tijd om te genezen.
Een ECMO bestaat uit een pomp en een kunstlong. De term ‘extracorporeel’ betekent ‘buiten het lichaam’, want ECMO laat bloed via buizen uit het lichaam naar de kunstlong stromen. Deze kunstlong voorziet het bloed van zuurstof en verwijdert CO2. Het bloed wordt verwarmd en teruggepompt naar het lichaam.
ECMO is een zeer gespecialiseerde techniek die gebruikt kan worden bij zeer kritiek zieke patiënten wanneer andere therapieën, zoals een beademingsmachine of medicatie, niet voldoende zijn. ECMO-ondersteuning wordt vaak gebruikt als laatste optie voor een patiënt.
Types ECMO
Er zijn meerdere types ECMO, waarbij de meest voorkomende Veno-Veneus (VV) en Veno-Arterieel (VA) zijn.
VV-ECMO
Dit type ECMO wordt gebruikt voor longondersteuning. In dit geval krijgen de longen al zuurstofrijk bloed van de ECMO toegediend, waardoor de longen van de patiënt minder (of niks) hoeven te doen.
VA-ECMO
Dit type ECMO wordt meestal gebruikt voor hartondersteuning. In dit geval krijgt de patiënt via de grote lichaamsslagader bloed van de ECMO, waardoor het hart minder hard hoeft te werken terwijl de belangrijke organen van het lichaam toch van voldoende bloed worden voorzien. Aan dit bloed wordt zuurstof toegevoegd en de afvalstoffen verwijderd door de kunstlong, waardoor de longen ook een beetje ontzien worden.
Wie zorgt voor de ECMO patiënt?
Gespecialiseerd teamwerk
Patiënten met ECMO-ondersteuning verblijven op de dienst intensieve zorgen en worden omringd door een gespecialiseerd multidisciplinair team. Dat betekent dat veel verschillende specialisten zorg en aandacht besteden aan de patiënt. Beslissingen rond het starten en stoppen van ECMO-ondersteuning worden dan ook altijd in teamverband genomen.
In de eerste plaats zijn het de intensivisten die, samen met de verpleegkundigen op intensieve zorgen, voor de ECMO-patiënt zorgen. Daarnaast staan cardiochirurgen in voor het aansluiten van de ECMO en voor eventuele chirurgische handelingen. Maar ook cardiologen, longartsen, perfusionisten en andere specialisten zullen regelmatig verschijnen aan het bed van de patiënt.
Ook de verpleegkundigen op intensieve dragen de klok rond zorg voor de ECMO-patiënt. Zij krijgen jaarlijks extra opleidingen om te kunnen omgaan met deze gespecialiseerde machines en om de patiënt zo goed mogelijk te kunnen verzorgen.
Hoe lang duurt ECMO?
Hoe lang ECMO ondersteuning nodig is, is bij de start moeilijk te zeggen. Soms is deze maar enkele dagen nodig, maar het kan ook zijn dat een patiënt weken ECMO ondersteuning nodig heeft.
De ECMO-ondersteuning kan afgebouwd en op termijn gestopt worden als het hart en/of de longen voldoende hersteld zijn. Het zorgteam evalueert en beoordeelt ook steeds of de ECMO de patiënt voldoende ondersteunt. Is dat niet zo, of kan de patiënt door de ECMO mogelijk zieker worden door de complicaties, dan zal de ECMO ook gestopt worden.
Hoe lang een ECMO nodig is hangt dus af van verschillende factoren, zoals:
- het herstel van het hart of de longen
- hoeveel schade andere organen, zoals hersenen, nieren en lever, ondervinden van de ziekte
- welke opties er mogelijk zijn om de tijdelijke ondersteuning van ECMO om te zetten in langdurige ondersteuning indien nodig
Mogelijke risico’s, complicaties en bijwerkingen
Er zijn verschillende risico’s verbonden aan ECMO ondersteuning met mogelijke complicaties als gevolg. Daarom gebruiken we deze techniek ook enkel voor de meest kritieke patiënten.
Bloedingen en bloedstolsels
Bloed dat buiten het lichaam door buizen stroomt, heeft de neiging om te stollen. Om te voorkomen dat het bloed in de ECMO gaat stollen, krijgt de patiënt bloed verdunnende medicatie. Dit verhoogt echter de kans op bloedingen (meest voorkomende complicatie). Ze kunnen overal voorkomen, maar zijn het meest gevaarlijk als ze in de hersenen optreden. Een bloeding of bloedstolsel in de hersenen kan leiden tot een beroerte.
Het zorgteam maakt nauwgezet de balans tussen enerzijds het voorkomen van stolsels en anderzijds het niet te veel bloeden. Het niveau van bloedverdunning wordt nauw opgevolgd en aangepast indien nodig.
Infecties
Tijdens ECMO-ondersteuning is er een verhoogde kans op infectie. Onze zorgteams houden goed in de gaten of er tekenen zijn van infectie en starten indien nodig meteen antibiotica op.
Vermindering van bloedstroom
Een andere complicatie die minder vaak voorkomt is vermindering van de bloedstroom naar bepaalde lichaamsdelen. Zo kan bij bepaalde soorten ECMO de bloedstroom naar een been verminderd zijn. In het UZA monitoren we de bloedstroom naar de benen met verschillende technieken, om zo snel mogelijk te kunnen handelen als deze verminderd is.
