Bij hypopituïtarisme is er sprake van een verminderde (soms zelf afwezige) aanmaak of vrijstelling van hypofysaire hormonen:

• groeihormoon
• schildklier-stimulerend hormoon (TSH)
• bijnier-stimulerend hormoon (ACTH)
• anti-plas-hormoon (ADH)
• prolactine
• gonadotrope hormonen (LH, FSH)

Ieder jaar worden er per miljoen inwoners vier- tot veertigtal nieuwe patiënten ontdekt. In totaal komt hypopituïtarisme voor bij 50-450 per miljoen inwoners.

Wat zijn de oorzaken?

Een hypofysetumor, meestal een niet-functionerend hypofysegezwel, is de meest frequente oorzaak van hypopituïtarisme. Een groot hypofysegezwel kan aanleiding geven tot gezichtsveldafwijkingen, hoofdpijn en uitval van hormonen.

 Andere oorzaken van hypopituïtarisme zijn:

• andere grote hersentumoren die de hypofyse wegdrukken
• een hypofyseingreep
• bestraling van de hypofyse
• een aangeboren afwijking

Wat zijn de symptomen?

Patiënten met hypopituïtarisme klagen frequent over aanslepende vermoeidheid en zwakte.

• Bij LH- en FSH-deficiëntie kunnen premenopausale vrouwen te maken krijgen met het uitblijven van de maandstonden, een verminderd libido, en infertiliteit. Bij mannen is het libido verminderd en de potentie beperkter.
• TSH-deficiëntie gaat gepaard met typische klachten van hypothyroïdie zoals moeheid, gewichtstoename, kouwelijkheid, obstipatie…
• ACTH-deficiëntie geeft klassieke klachten van bijnierschorsinsufficiëntie: vermagering, anorexie, braken, hypotensie, moeheid en uitputting zoals beschreven in het hoofdstuk over Addison.
• Groeihormoon-deficiëntie kan aanleiding geven tot vermoeidheidsklachten, concentratiestroornissen, afname van spiermassa en botdichtheid, toename van vetmassa en dalende levenskwaliteit.
• Bij uitval van ADH treedt diabetes insipidus op met extreem veel drinken en plassen tot gevolg (soms 10-20 liter).

Hoe wordt hypopituïtarisme vastgesteld? 

Een bloedtest en speciale hormonale stimulatietesten bevestigen de diagnose. Een MRI scan van de hypofyse en eventueel gezichtsveldonderzoek vullen de diagnostiek aan.

Hoe wordt hypopituïtarisme behandeld?

De behandeling bestaat meestal uit medicatie (aanvullen van de hormonale tekorten) en/of neurochirurgie wanneer de oorzaak een groot adenoom is.