Slikstoornissen

Slikproblemen (dysfagie) komen heel frequent voor en hebben een negatieve invloed op de algemene gezondheid en levenskwaliteit. Maar een goed begrip van het verloop van slikken en een adequate begeleiding kunnen heel wat moeilijkheden voorkomen.

Synoniemen

Dysfagie

Wat is een slikstoornis?

Hoe verloopt slikken?

Voedsel (of vloeistof) wordt in de mond gekauwd en met speeksel vermengd tot een voedselbrok. Deze wordt door een tongbeweging in de mond naar achter gebracht, waar vervolgens de slikreflex wordt uitgelokt.
Door de samentrekking van verschillende spiergroepen beweegt de voedselbrok zich verder naar de keel en slokdarm. Een goede lipsluiting verhindert dat het voedsel opnieuw naar buiten komt. Het voedsel kan ook niet naar de neusholte doordat deze door het gehemelte afgesloten wordt. De luchtpijp wordt beschermd door het strotklepje en de stemplooien.
De slokdarmmond wordt geopend en de voedselbrok kan in de slokdarm. Via de slokdarm bereikt het voedsel de maag.

Symptomen en oorzaken

neurologische problemen
aandoeningen in het hoofd-halsgebied
medische behandelingen of medicatie
het normale verouderingsproces

In onderstaande tabel staan de meest voorkomende problemen en hun mogelijke oorzaken op een rijtje:

Symptomen	Oorzaken
Kwijlen/lekken van voedsel uit de mond	Onvoldoende lipsluiting Onvoldoende kaakbewegingen
Voedsel blijft volledig of gedeeltelijk in de mond	Verminderde mondbewegingen (bv. tong) Verminderde spierkracht (bv. tong) Verminderde gevoeligheid in het mondgebied
Kauwproblemen	Onvoldoende spierkracht van de kaken Gestoorde coördinatie Gestoorde tongbewegingen
Droge mond	Gestoorde speekselproductie Radiotherapie/medicatie
Drank/voedsel komt langs de neus terug of dringt de neusholte binnen	Onvoldoende afsluiting van de neusholte door het gehemelte
Herhaalde slikpogingen	Moeilijk starten van de slikreflex Gestoorde bewegingen van de keelspieren
Voedsel blijft achter in de keel	Onvoldoende krachtige slikreflex Moeilijk transport van voedsel door de keel
Je hoest reeds vóór je slikt	Voedsel loopt in de luchtweg vóór je geslikt hebt
Je verslikt je (hoesten tijdens of onmiddellijk na slikken)	Voedsel gaat het strottenhoofd of de luchtpijp binnen

Je moet meermaals hoesten na afloop van de slikact	Voedsel blijft aanvankelijk achter en komt later in de luchtpijp
Je geraakt in ademnood	Een voedseldeeltje blokkeert de luchtpijp
Er blijft voedsel laag in de keel zitten Tijdens of na de maaltijd komt er voedsel (geen reflux) terug in de mond Hoesten na afloop van de slikact	Problemen ter hoogte van de slokdarmingang of de slokdarm zelf

Behandeling

Bij aanhoudende slikproblemen verwijst je arts je door naar het dysfagietem van het Revalidatiecentrum voor Communicatiestoornissen voor een gespecialiseerd onderzoek en revalidatie op maat.

De NKO-arts brengt duidelijkheid over de ernst en oorzaak van het probleem.
De logopedist leert je op de meest comfortabele en zo veilig mogelijke manier slikken. Soms volstaan enkele eenvoudige aanpassingen aan de houding of het voedsel. De logopedist kan ook een andere manier van slikken aanleren of oefeningen geven ter verbetering van het slikken.
Als je dagelijkse voedselinname onvoldoende of problematisch is, adviseert de diëtiste je over hoe je je voeding kunt aanpassen.

Waarop kan je zelf letten?

Omgeving tijdens het eten

Zorg voor een rustige omgeving en probeer praten tijdens het eten te vermijden.
Neem voldoende tijd om te eten.

Houding tijdens het eten

Probeer goed rechtop te zitten met het hoofd lichtjes voorover gebogen.

Aanbieden van het voedsel

Neem een aangepaste portie: niet te groot of te klein.
Neem pas een nieuwe hap of slok als de vorige weggeslikt is.

Keuze van het voedsel

Vermijd:
- Prikkelende dranken zoals frisdrank, bruisend water, fruitsap van citrusvruchten …
- Voedsel met brokjes zoals soep met groentestukjes of balletjes, kervelsoep …
- Droog, kruimelig of hard voedsel zoals droge koekjes, ongeschild fruit, koolsoorten, peulvruchten …
Pas het voedsel aan bij specifieke problemen (bv. indikken van dranken) en vraag bij twijfel advies aan de logopediste of diëtiste.

Materiaal

Gebruik alleen speciale materialen (zoals tuitbekers of thermische bekers) als het echt nodig is. Ze zijn niet ontworpen voor personen met slikproblemen en lokken soms verslikken uit. Gebruik dus liever een brede beker of een gewoon glas.

Voorzorgen bij verslikken

Als je voelt dat het voedsel niet in één keer weggeslikt is, slik dan een tweede keer of neem een slokje water.
Schraap de keel wanneer het voedsel in de keel blijft steken.
Als je je verslikt, probeer dan goed door te hoesten.