Orgaandonatie
Elk jaar krijgen ongeveer zestig patiënten in het UZA een nieuwe kans dankzij een orgaantransplantatie. Naast orgaandonatie bij overlijden en levende orgaandonatie, worden ook weefsels gedoneerd om patiënten te helpen.
Contact
Transplantatiecentrum
Niet beschikbaar
Hepatobiliaire, transplantatie en endocriene heelkunde
Niet beschikbaar
Patiëntenbegeleiding
Niet beschikbaar
Wat is orgaandonatie?
Orgaandonatie en -transplantatie zijn chirurgische procedures waarbij een ziek of falend orgaan wordt vervangen door een gezond orgaan van een (overleden) orgaandonor. Orgaandonatie en transplantatie stellen een overleden of levende donor in staat om leven te schenken aan iemand anders.
Donoren zijn overleden in het ziekenhuis. Er wordt steeds nagegaan of de overledene in aanmerking komt voor orgaandonatie en of er geen verzet is aangetekend, en of de familie akkoord gaat. Sinds de wet van 13 juni 1986, geldt in principe dat iedereen orgaandonor is, tenzij anders aangegeven. Ook gezonde mensen kunnen ervoor kiezen om een orgaan af staan, hierbij gaat het om één van beide nieren of een stukje van de lever. Ontvangers zijn vaak mensen in de laatste fase van orgaanfalen. Voor veel patiënten met chronische, onomkeerbare aandoeningen is orgaantransplantatie de laatste mogelijke behandeling. Orgaandonatie en transplantatie kan hun leven redden, maar door de schaarste krijgt niet iedereen tijdig een orgaan.
Waarom is orgaandonatie belangrijk?
Orgaantransplantatie is een van de grote vooruitgangen in de moderne geneeskunde. Het biedt mensen van alle leeftijden met levensbedreigende ziekten of letsels aan vitale organen een tweede kans op leven. België is koploper in Europa voor orgaandonatie na overlijden, toch blijft de nood aan donoren veel groter dan het beschikbare aanbod.
1. Orgaandonatie bij overlijden
Bij orgaandonatie na overlijden zijn er twee mogelijkheden: enerzijds kan de donor overleden zijn na een gepland circulatoir arrest anderzijds kan er hersendood vastgesteld.
Wetgeving
Volgens de wet van 13 juni 1986 betreffende orgaandonatie is iedereen die in het bevolkingsregister, of minstens 6 maanden in het vreemdelingenregister, is ingeschreven een potentiële donor, tenzij hij/zij zich daar uitdrukkelijk tegen verzet heeft. Als een patiënt in aanmerking komt voor orgaandonatie, bespreken we dat altijd eerst met de familie. Je kunt je familie het beste inlichten over je beslissing, zodat ze jouw beslissing omtrent orgaandonatie kunnen eerbiedigen.
Jezelf opgeven als orgaandonor
Het is belangrijk dat je vooraf nadenkt over orgaandonatie en je registreert als donor. Om er zeker van te zijn dat jouw wil gerespecteerd wordt, kan je een wilsverklaring laten registreren. Dit gebeurt via de ‘verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal’. Deze registratie is gratis.
In de ‘verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal’ staan vier beslissingen waarvoor je uitdrukkelijk toestemming kunt geven, waar je je tegen kunt verzetten of waarvoor je een eerdere wilsverklaring kunt intrekken:- Donatie van organen voor transplantatie.
- Donatie van weefsels en cellen voor transplantatie.
- Donatie van organen, weefsels en cellen voor de vervaardiging van geneesmiddelen.
- Donatie van organen, weefsels en cellen voor wetenschappelijk onderzoek. Opgelet: dit soort donatie is niet hetzelfde als je lichaam afstaan aan de wetenschap.
Je kunt een wilsverklaring op drie manieren registreren:
- Bij de huisarts
- Op het gemeentehuis
- Elektronisch via Mijn Gezondheid– deze optie is niet mogelijk voor minderjarigen en personen die niet in staat zijn hun wil uit te drukken.
Je kunt het document 'Verklaring voor orgaan-, weefsel- en celdonatie' opvragen bij de dienst patiëntenbegeleiding of downloaden via Home | LEIF
Voorwaarden
Bijna iedereen kan een potentiële orgaan- of weefseldonor zijn, ongeacht de leeftijd. Bij een donorprocedure worden alle organen beoordeeld op kwaliteit voordat wordt beslist welke organen geschikt zijn voor transplantatie. Het kan zijn dat sommige organen, zoals de longen en het hart, door factoren zoals roken of leeftijd niet bruikbaar zijn, terwijl de nieren en lever nog steeds van goede kwaliteit kunnen zijn. In dergelijke gevallen zullen enkele deze organen gebruikt worden.
- Iedereen kan zich registreren als orgaandonor, er is geen leeftijdsbeperking.
- Ook bekwame minderjarigen vanaf 12 jaar kunnen een wilsverklaring afleggen. De ouders of voogd van minderjarigen die niet bekwaam zijn, kunnen voor minderjarigen alleen verzet tegen donatie aantekenen. Een meerderjarige die niet bekwaam is, kan alleen verzet laten uitdrukken door zijn wettelijke vertegenwoordiger of voorlopige bewindvoerder, of door een naaste verwant als er geen vertegenwoordiger of bewindvoerder is aangesteld.
- Een medische aandoening is niet automatisch een belemmering voor orgaandonatie. Medische experts zullen beoordelen of de organen al dan niet geschikt zijn voor transplantatie.
Procedure
Het proces begint met de identificatie van een potentiële orgaandonor. Vervolgens wordt de toestemmingsprocedure geverifieerd. Na het beoordelen van de organen vindt de chirurgische uitname plaats. De transplantatie bij de ontvanger vormt het laatste deel van het proces.
Hieronder volgt een beknopt overzicht van de verschillende stappen:
- 1
Identificatie van een geschikte donor
Geschikte donoren zijn overleden door een oorzaak die hun organen niet heeft beschadigd. Er zijn twee vormen van donatie na overlijden:
- 2
Toestemming verkrijgen
In België geldt de 'vermoeden van toestemming'-wetgeving, wat betekent dat iedereen automatisch donor is, tenzij expliciet verzet tot orgaandonatie te hebben aangetekend. Bij overlijden zal het ziekenhuis de familie informeren en indien nodig hun toestemming vragen.
- 3
Matchen van donor en ontvanger
Donororganen worden gematcht met ontvangers op basis van bloedgroep, lichaamsgrootte en medische noodzaak. Dit gebeurt via een geautomatiseerd systeem dat de beste match zoekt. Het UZA maakt, net als alle andere Belgische ziekenhuizen, deel uit van Eurotransplant, een internationaal netwerk van 8 landen: België, Oostenrijk, Kroatië, Duitsland, Hongarije, Luxemburg, Nederland en Slovenië.
- 4
Coördinatie van de transplantatie
Wanneer een ontvanger is gevonden, informeert het transplantatiecentrum het transplantatieteam. Dit team beslist of ze het orgaan accepteren en coördineert de logistiek met de betrokken diensten. Experts beoordelen de geschiktheid van de organen en weefsels voor donatie en transplantatie.
- 5
Verwijderen van de organen
Een gespecialiseerd chirurgisch team voert de orgaanverwijdering uit met de nodige zorg en respect. Na de donatie wordt de donor zorgvuldig voorbereid voor een waardige uitvaart.
- 6
Orgaantransplantatie
De ontvanger ondergaat de transplantatie onmiddellijk nadat het orgaan is aangekomen. Deze snelle operatie is cruciaal, omdat sommige organen slechts een paar uur buiten het lichaam levensvatbaar blijven. Na de transplantatie worden de betrokken families op de hoogte gebracht, waarbij de identiteit van donor en ontvanger anoniem blijft.
Veelgestelde vragen over orgaandontie bij overlijden
Kan je je als roker opgeven voor orgaandonatie?
Ja, een team van medische experts zal in elk afzonderlijk geval beoordelen of de organen al dan niet geschikt zijn voor transplantatie. Organen van rokers zijn reeds succesvol gebruikt voor transplantaties.
Kan je orgaandonor worden als je een tatoeage hebt?
Ja, een tatoeage is geen belemmering om orgaandonor te worden.
Kan je orgaandonor worden als je alcohol drinkt?
Ja, alcoholgebruik is geen belemmerende factor om orgaandonor te worden. Overmatig alcoholgebruik kan echter invloed hebben op de kwaliteit van sommige organen. Een team van medische experts zal in elk afzonderlijk geval beoordelen of de organen al dan niet geschikt zijn voor transplantatie.
Staat mijn geloof of levensbeschouwing orgaandonatie toe?
Opvattingen over orgaandonatie verschillen sterk, afhankelijk van culturele en religieuze overtuigingen. Mensen maken vaak een afweging tussen respect voor lichamelijke integriteit en de waarde van naastenliefde en behulpzaamheid. In dit artikel kan je meer lezen over orgaandonatie en geloof.
Kan mijn familie contact opnemen met de ontvanger?
Nee, rechtstreeks contact tussen de donorfamilie en de ontvanger is niet mogelijk vanwege de strikte anonimiteit. Het transplantatiecentrum kan de donorfamilie informeren over zowel succesvolle als niet-succesvolle transplantaties. Beperkte correspondentie tussen de families is enkel mogelijk via een anonieme brief die via het UZA naar de donorfamilie wordt doorgestuurd.
Zijn er kosten verbonden aan orgaandonatie?
Orgaandonatie is gratis. Het transplantatieproces staat volledig los van het donorgebeuren. Zodra wordt besloten om over te gaan tot donormanagement, worden er geen kosten meer in rekening gebracht aan de familie van de donor. Er wordt ook geen vergoeding gegeven voor de organen.
Kan ik een orgaan afstaan als ik zelf reeds een orgaantransplantatie heb ondergaan?
Ja, dat kan zeker. Hoewel het getransplanteerde orgaan mogelijk niet geschikt is, kunnen andere organen nog van goede kwaliteit zijn.
2. Levende orgaandonatie
Orgaandonatie gebeurt niet altijd na de dood. Gezonde mensen kunnen organen en weefsels doneren zonder hun eigen gezondheid in gevaar te brengen. Naast bloed en beenmerg kunnen mensen ook een nier of een stuk van hun lever doneren aan een familielid, vriend of andere persoon. Een nier is het meest gedoneerde orgaan door levende donoren. Je kunt een normaal leven leiden met één nier, waardoor je er één kunt afstaan aan iemand die een transplantatie nodig heeft.
Levende donoren kiezen vrijwillig om een orgaan te doneren en zo de wachttijd voor de ontvanger te verkorten. Als je levende donor wilt worden, zullen zorgverleners je orgaan en algemene gezondheid grondig onderzoeken om je veiligheid te garanderen voordat ze verdergaan. Onderzoek heeft aangetoond dat de slaagkans van een transplantatie met een orgaan van een levende donor groter is dan met een orgaan van een overleden donor.
Het donatieproces
De voorbereiding van de donor is een complex proces en wordt uitgevoerd door het donorbegeleidingsteam. De arts geeft de kandidaat-donor meer informatie over de donatie en polst naar de motivatie en medische geschiktheid van de donor. De donor ondergaat verschillende medische onderzoeken. Na ontvangst van de resultaten en de bedenktijd tekent de kandidaat-donor zijn akkoord. Ook de ontvanger moet zijn toestemming geven. De kandidaat-donor heeft te allen tijde het recht om zijn beslissing te herzien. Het transplantatiecentrum zorgt voor de medische en psychische opvolging van de donor na donatie. Levende orgaandonatie is een veilige procedure. De meeste levende donoren kunnen nadien nog steeds een actief, gezond leven leiden en zien de positieve impact van hun donatie.
Wat je in overweging moet nemen als levende donor
- Om een orgaan te transplanteren is een operatie nodig. Herstel kost tijd, waardoor je tijdelijk arbeidsonbekwaam zult zijn en bepaalde activiteiten tijdelijk niet zult kunnen uitvoeren.
- Als donor hoef je niets te betalen; de kosten worden gedekt door de mutualiteit of ziekteverzekering van de ontvanger.
- Na de operatie kunnen er complicaties optreden, waardoor je mogelijk langer werk onbekwaam bent.
3. Weefseldonatie
Na je overlijden kan je niet alleen organen, maar ook weefsels doneren voor transplantatie. Weefsels zijn groepen cellen die samen een specifieke taak vervullen in ons lichaam. Er zijn verschillende soorten weefsels, zoals huid, spieren, zenuwen en botten, die elk een unieke rol hebben. Na overlijden kunnen de volgende weefsels worden gedoneerd:
Huidweefsel
Huidweefsel kan worden gebruikt bij de behandeling van ernstige brand- en andere wonden. Donorhuid kan helpen om pijn te verminderen, het risico op infecties te verkleinen en littekenvorming te beperken. Huid wordt het vaakst gebruikt bij weefseldonatie.
Oogweefsel
Een hoornvliestransplantatie (via donatie van cornea) is vaak de enige manier om het zicht te herstellen van patiënten van wie het hoornvlies door ziekte of een aandoening troebel is geworden.
Oorweefsel
Oorweefsels, zoals het trommelvlies en de gehoorbeentjes, kunnen worden gebruikt om patiënten met gehoorschade te behandelen.
Bot- en peesweefsel
Dankzij botweefsel kunnen artsen beschadigde botten vervangen, bijvoorbeeld bij kanker of heupoperaties. Donorpezen worden gebruikt om beschadigde gewrichten te herstellen, zoals bij patiënten met reuma of ter vervanging van gescheurde pezen in knieën of schouders.
Hartkleppen
Donorhartkleppen worden ingezet om beschadigde of defecte hartkleppen te vervangen. Bijvoorbeeld voor baby's met een aangeboren hartafwijking of voor volwassenen die dringend een nieuwe hartklep nodig hebben.
Beenmerg
Tijdens een beenmergtransplantatie wordt beschadigd of ziek beenmerg vervangen door gezond beenmerg van een donor. Dit wordt vaak gedaan om patiënten te behandelen met bloedziekten zoals leukemie, lymfoom, of aplastische anemie. Het gezonde beenmerg helpt bij het aanmaken van nieuwe bloedcellen en herstelt het immuunsysteem van de patiënt.
Bloedvaten
Gedoneerde bloedvaten kunnen dienen als vervanging voor beschadigde of verstopte bloedvaten.
Weefselbanken verwerken en bewaren gedoneerde weefsels. In tegenstelling tot organen kunnen weefsels langer worden bewaard. Wanneer een patiënt weefsel nodig heeft, dient de arts een aanvraag in. Eurotransplant coördineert het proces door aanvragen te matchen met beschikbare weefsels en zorgt voor de distributie naar de juiste zorginstellingen. Hierdoor wordt de efficiëntie van weefseldonatie en -transplantatie gemaximaliseerd.
Veelgestelde vragen over weefseldonatie
Is al het gedoneerde weefsel geschikt?
Nee, niet al het gedoneerde weefsel is geschikt voor transplantatie. Als na de uitname blijkt dat het weefsel niet voldoet aan de vereisten, wordt het niet opgeslagen in de weefselbank. De kwaliteitscriteria voor weefsels zijn strenger dan voor organen, omdat weefsel meestal wordt gebruikt om de levenskwaliteit van patiënten te verbeteren, niet om levens te redden.
Hoeveel patiënten kan je helpen wanneer je weefsel doneert?
Met weefseldonatie kan je ongeveer 20 à 25 patiënten helpen.
Kan je als nabestaande informatie krijgen over weefseldonatie?
Weefseldonatie gebeurt anoniem. Soms willen de ontvangers een bedankbrief sturen naar de nabestaanden, wat via het UZA-transplantatiecentrum geregeld wordt. Er is echter geen mogelijkheid voor direct contact met de ontvangers van het weefsel.
Kan je afscheid nemen van iemand die weefsel doneert?
Ja, je kunt afscheid nemen van iemand die weefsel doneert, zowel vóór als na de operatie. De ingreep wordt binnen 24 uur na het overlijden uitgevoerd, maar het team dat de procedure uitvoert overlegt altijd met de familie over het exacte tijdstip.
Zijn er kosten verbonden aan weefseldonatie?
Nee, er zijn geen kosten voor de nabestaanden bij de donatie van weefsel.
Onze zorgverleners staan voor je klaar
Hieronder vind je een overzicht van de zorgverleners die deel uitmaken van ons team en hun specifieke rol in de behandeling en ondersteuning van onze patiënten.
