Cochleair implantaat (CI)
Een cochleair implantaat (CI) is een elektronisch hoorapparaat dat het gehoor gedeeltelijk herstelt bij kinderen en volwassenen met een ernstig gehoorverlies of doofheid.
Binnenkort naar het UZA?
Heb je binnenkort een afspraak bij het UZA of kom je iemand bezoeken? Beantwoord enkele vragen en krijg handige tips voor je UZA-bezoek, van thuisvoorbereiding tot navigatie in het ziekenhuis.
Maak een afspraak
Neus-, keel- en oorziekten
Wat is een cochleair implantaat (CI)?
Hoe werkt een cochleair implantaat?
Een ernstige gehoorstoornis of doofheid wordt meestal veroorzaakt door een probleem in het slakkenhuis, waardoor de haarcellen aangetast zijn of niet goed functioneren. Deze haarcellen geven normaal het geluidssignaal aan de gehoorzenuw door. Via vele tussenstations bereikt dit signaal de hersenen, waar het als geluid herkend wordt. Als de haarcellen niet meer functioneren, treedt een ernstige gehoorstoornis of doofheid op. Een CI vervangt de werking van het slakkenhuis en de aangetaste haarcellen, en zet spraak en geluid om in elektrische signalen die de gehoorzenuw activeren.
Werking van een cochleair implantaat
- Het geluid wordt opgepikt door de microfoon van de spraakprocessor.
- De spraakprocessor analyseert het geluid en zet het geluid om in een digitaal signaal.
- Dit digitaal signaal wordt naar de externe spoel gestuurd die op zijn beurt het signaal doorgeeft aan de interne spoel, via de huid.
- Het intern implantaat interpreteert de code en zendt elektrische pulsen naar de elektrode in het slakkenhuis.
- De gehoorzenuw pikt deze signalen op en zendt ze naar de hersenen waar ze worden waargenomen als geluid.
Wie komt in aanmerking voor een cochleair implantaat?
Cochleaire implantaten zijn bedoeld voor personen met een ernstig gehoorverlies in beide oren die voor het spraakverstaan onvoldoende baat hebben van een conventioneel hoortoestel, voor personen met een partiële doofheid (restgehoor in de lage tonen) en tevens voor personen met een eenzijdige doofheid (al dan niet in combinatie met oorsuizen). Op basis van de internationale ervaring qua resultaten na cochleaire implantatie en conform de RIZIV-regeling (2024), worden volgende criteria gehanteerd voor terugbetaling:
Volwassenen
- Ernstig gehoorverlies van minstens 70dB HL aan het beste oor
- Onvoldoende functionele winst met hoorapparatene
Kinderen jonger dan 18 jaar
Dubbelzijdige implantatie :
- Ernstig bilateraal gehoorverlies
- Gehoorresten zijn onvoldoende om spraak- en taal te ontwikkelen
Eenzijdige implantatie :
- Zeer ernstig gehoorverlies aan 1 oor
Behandeling / Verloop
Selectieprocedure
Om na te gaan of je een goede kandidaat bent voor een cochleair implantaat en om je zo goed mogelijk te informeren, zal het CI-team eerst een selectieprocedure uitvoeren. Het CI-team van het UZA bestaat uit NKO artsen, audiologen, logopedisten, psychologen en een maatschappelijk werker. Dit multidisciplinaire team zal aan de hand van verschillende vooronderzoeken een uitgebreid dossier opmaken.
- 1
Eerste fase
Tijdens de eerste fase van de selectieprocedure nodigen we je uit voor een CI-intakegesprek met één van de NKO-artsen en audiologen van het CI-team. We zullen ook enkele audiologische onderzoeken uitvoeren waaronder tonale audiometrie, hersenstamaudiometrie (BERA) en evenwichtsonderzoek. Tijdens de CI-intake informeren we je over de mogelijkheden van het CI, de gehele selectieprocedure, en ook over de operatie en revalidatiefase. Na afloop van het intakegesprek besluiten we samen met jou of we de selectieprocedure voortzetten of niet.
- 2
Tweede fase
Tijdens de tweede fase van de selectieprocedure zullen we aanvullende audiologische onderzoeken uitvoeren, waaronder spraakaudiometrie met en zonder hoortoestellen. Omdat we je gehoor uitgebreid in kaart moeten brengen nemen deze onderzoeken behoorlijk wat tijd in beslag.
Daarnaast zal er nog een CT- en/of MRI-scan van je binnenoren gemaakt worden om de aanwezigheid van de gehoorzenuw te controleren en de bouw van het slakkenhuis te beoordelen. Bij iedere CI kandidaat meten de NKO artsen de lengte en bouw van het slakkenhuis op om te bepalen welk type cochleair implantaat het meest geschikt zal zijn.
- 3
Derde fase
Tijdens de derde fase zal je nog een gesprek hebben met de maatschappelijk werker en psycholoog. Omdat slechthorendheid en een CI een grote invloed hebben op jeleven en sociale situatie, kijken zij tijdens dit neuropsychologisch onderzoek samen met je naar je persoonlijke draagkracht, motivatie en verwachtingspatroon rond cochleaire implantatie en het revalidatieproces. Al deze inzichten laten toe het revalidatieverloop beter in te schatten, en zo kan het CI-team, indien nodig, je verder ondersteunen.
- 4
Na afloop van de selectieprocedure
Na afloop van de selectieprocedure zullen de resultaten van de verschillende onderzoeken en gesprekken tijdens het wekelijkse overleg van het CI-team besproken worden. Dan zal bepaald worden of je al dan niet in aanmerking komt voor een CI. De uitkomsten van deze bespreking zullen tijdens het CI eindgesprek met je besproken worden. Als blijkt dat je in aanmerking komt voor een CI zullen de audioloog en NKO arts je meer informatie geven over de operatie en operatiedatum. Daarnaast wordt samen met jou de keuze van het CI model besproken. Wanneer je in aanmerking komt en voldoet aan de terugbetalingscriteria van het ziekenfonds, sturen wij je dossier vervolgens op naar het RIZIV. Tijdens alle gesprekken die je hebt met de leden van het CI-team is uiteraard tijd voorzien voor al jouw specifieke vragen.
Onderzoeken
Neuropsychologisch
Tijdens dit onderzoek gaan we na wat de gevolgen van de slechthorendheid voor jou betekenen, wat jouw verwachtingen
rond een cochleaire implantatie zijn en beoordelen we jouw motivatie voor het revalidatieproces. Dit gebeurt via
een gesprek en het invullen van een vragenlijst. Eventueel worden nog enkele bijkomende testen uitgevoerd.
Duur? 60 minuten
Waar? Dienst NKO (1ste verdieping route 125)Audiometrische onderzoeken
- Audiometrie
We bepalen de graad en de aard van het gehoorverlies en bekijken of er nog gehoorresten aanwezig zijn. We gaan jouw spraakverstaan na met en zonder hoorapparaten. Vergeet niet jouw eventuele hoorapparaten mee te
nemen. - Impedantiemetrie
De beweeglijkheid van het trommelvlies wordt gemeten. De audioloog plaatst een dopje (probe) in jouw oor waarna je een toon hoort en een variërende druk in jouw gehoorgang voelt. Tijdens deze korte test hoef je zelf niets te doen. - Oto-akoestische emissies
De reactie van de buitenste haarcellen van het binnenoor op auditieve stimulatie wordt onderzocht. De audioloog laatst een probe in jouw oor. De meting verloopt automatisch, je hoeft zelf niets te doen. - Bera (brainstem evoked response audiometry)
We testen de reactie van de gehoorzenuw op geluiden. De audioloog kleeft elektrodes achter jouw oren en op het voorhoofd. Via oortelefoontjes hoor je geluid. Je ligt gedurende 20 minuten rustig neer op een bed.
Duur? 120 minuten
Waar? Dienst NKO (1ste verdieping route 125)- Audiometrie
Vestibulair onderzoek
Dit onderzoek gaat de werking van het evenwichtssysteem na. Er worden een aantal elektroden op jouw gezicht gekleefd om jouw oogbewegingen te registreren en zo de werking van jouw evenwichtssysteem te controleren. Door bepaalde bewegingen, handelingen en opdrachten wordt jouw evenwichtssysteem gestimuleerd. Tijdens dit onderzoek kan je duizelig worden. Begeleiding door een familielid of kennis is dus wenselijk.
Duur? 60 minuten
Waar? Dienst NKO na aanmelding word je begeleid naar het evenwichtslabo AUREA (kelderverdieping -1 route 71)Medische beeldvorming
Op scans zien we of de gehoorzenuw aanwezig is en of er eventuele afwijkingen ter hoogte van het binnenoor zijn. Dit gebeurt aan de hand van een CT-scan van het rotsbeen en een NMR-scan.
Duur? CT-scan: 20 minuten
NMR-scan: 30 minuten
Waar? CT-scan: 2de verdieping (route 143)
NMR: kelderverdieping -1 (route 10
Aandachtspunten
Als je hoorapparaten en/of een bril draagt, neem deze dan mee voor de verschillende onderzoeken. Voor het vestibulair onderzoek is begeleiding wenselijk.
Hoe gebeurt de plaatsing van een cochleair implantaat?
- 1
De implantatie
De operatie vindt plaats onder algehele narcose en duurt ongeveer 2 tot 3 uur. De NKO-arts maakt een kleine C-vormige incisie achter de oorschelp. Vervolgens wordt een opening in het bot achter het oor geboord, om zo toegang te verkrijgen tot het slakkenhuis. Zodra er een goed zicht is op het slakkenhuis wordt er een klein gaatje van 1 tot 1.5 millimeter in het slakkenhuis gemaakt om via deze opening de elektrode van het implantaat te schuiven. Als het implantaat volledig is geplaatst, wordt het getest en meten we of je gehoorzenuw reageert op de pulsen uit de elektrode. Als laatste wordt de huid gehecht en wordt een verband om je hoofd aangelegd.
De implantatie gebeurt in dagopname of met één overnachting, afhankelijk van verschillende factoren zoals het tijdstip van de operatie.
- 2
Na de implantatie
Als het herstel voorspoedig verloopt mag je dezelfde óf de volgende dag met ontslag. Na de operatie functioneert het implantaat nog niet en kan je nog geen geluiden waarnemen, dat komt pas tijdens de eerste afregeling (fitting). Wij adviseren om het hoofdverband zeker 48 uur tot 72 uur te laten zitten en bij kinderen zelfs de eerste week na de operatie. Het hoofdverband verkleint het risico dat er zwelling optreedt rondom het implantaat wat de wondgenezing kan vertragen.
- 3
Activatie van je cochleair implantaat
Na volledige heling gebeurt de eerste afregeling (fitting) en heb je de eerste 'geluid- en hoorsensatie'. Je spraakprocessor wordt verbonden met de computer van de audioloog. Vervolgens word je spraakprocessor afgeregeld op jouw uniek auditief systeem. Hierbij zullen verschillende bieptonen of geluiden aangeboden worden om na te gaan hoeveel stimulatie nodig is. In het begin zal je alleen nog piepjes horen, maar vrij snel zal je steeds meer geluiden gaan horen. Daarna komt langzaam het verstaan van spraak erbij. Het 'leren verstaan' met jouw CI is een heel proces. De hersenen en de gehoorzenuw moeten wennen aan het nieuwe geluid en hebben tijd nodig om zich hieraan aan te passen. Bij sommige CI gebruikers gaat dit proces relatief snel, bij anderen hebben de hersenen meer tijd nodig om aan het nieuwe geluid te wennen. Er zijn verschillende factoren die een rol spelen bij de uiteindelijke resultaten, waardoor de prestaties zeer persoonsafhankelijk zijn. Belangrijke factoren zijn de duur en ernst van je doofheid, maar ook de gehoortraining na de implantatie is heel belangrijk.
Revalidatie
Na de implantatie kan je op onze dienst in het Revalidatiecentrum voor Communicatiestoornissen terecht voor multidisciplinaire revalidatie.
Tijdens het revalidatieproces wordt aandacht besteed aan het optimaal afregelen van je spraakprocessor (fitting) en gehoortraining. Daarnaast is er eveneens aandacht voor sociaal emotionele aspecten, de omgeving en de communicatie in het algemeen.
De motivatie van de CI gebruiker speelt een belangrijke rol in de gehoormogelijkheden met een CI. Gehoortraining is sterk aan te raden omdat je opnieuw moet 'leren horen' met de elektrische stimulatie van je CI. Deze geluiden klinken initieel geheel anders dan het geluid waaraan je gewend was. Je 'leert opnieuw horen' deels door gewenning, maar ook deels door training. Dit is een langdurig proces, dat versneld kan worden tijdens de gehoortraining. Tijdens deze sessies leer je samen met je audiologe en logopediste om de nieuwe geluidswaarneming optimaal te gebruiken.
In overleg met het CI-team wordt een multidisciplinair behandelplan opgemaakt, aangepast aan je individuele noden. De plaats, de optimale duur en de frequentie van deze revalidatiesessies worden hierbij afgesproken. Indien het voor jou niet mogelijk is om hiervoor naar het UZA te komen, zoekt het CI-team samen met jou naar een revalidatiecentrum of logopediste in je buurt. Je hebt 4 jaar recht op een gedeeltelijke terugbetaling van deze sessies. Voor kinderen met bilateraal ernstig gehoorverlies kan dit tot de leeftijd van 18 jaar.
Cochleaire implantatie in het UZA
Sinds 1993 zijn er in het UZA meer dan 1200 kinderen en volwassenen behandeld met een cochleair implantaat. Het CI-team van het UZA maakt deel uit van de internationale HEARRING Group. Dit is een netwerk van 33 toonaangevende CI-centra over de gehele wereld dat tot doel heeft om een zo hoog mogelijke kwaliteit van CI-zorg te leveren. Het CI-team van het UZA is tevens onderdeel van het European Reference Network CRANIO. Dit is een Europees netwerk van referentieziekenhuizen die kinderen behandelen met complexe en/of zeldzame NKO aandoeningen, zoals aangeboren gehoorverlies.
Daarnaast heeft het CI-team van het UZA een kwaliteitsstandaard voor CI-zorg ontwikkeld. Hierin is onder andere opgenomen dat de continuïteit van zorg voor alle patiënten met een CI geborgen is, daar het team uit meerdere CI-chirurgen en audiologen bestaat. In geval van problemen zijn er in het UZA dus altijd audiologen en CI-chirurgen aanwezig die de CI-gebruikers kunnen bijstaan. Het CI-team heeft een wekelijkse vergadering, waarbij alle teamleden aanwezig zijn. Tijdens deze vergadering worden niet alleen de dossiers van nieuwe CI kandidaten besproken, maar ook vragen of relevante zaken van bestaande CI gebruikers. Sinds de eerste cochleaire implantatie in het UZA is het CI-team zeer actief met het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. Het CI-team wordt hierbij ondersteund door een groot aantal neurowetenschappers, audiologen en artsen om met elkaar te werken aan het optimaliseren van de huidige en toekomstige generaties van cochleaire implantaten.
Contact en verwijzing naar het CI-team UZA
Heb je na het lezen van bovenstaande informatie nog vragen, of wil je meer informatie over de mogelijke behandelopties van jouw gehoorverlies? Neem dan contact op met de dienst NKO van het UZA voor het maken van een consultatie afspraak via het nummer +32 3 821 33 85. Hou je rijksregisternummer of BSN bij de hand.
Ben je verwijzer (arts of audioloog) en wil je iemand doorverwijzen voor een cochleair implantaat? Stuur dan een email naar nko@uza.be. Indien mogelijk ontvangen wij graag ook een kopie van een recent audiogram, zodat wij jouw patiënt spoedig kunnen uitnodigen op onze CI consultatie.
