Dementie

Dementie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die leiden tot een belangrijke achteruitgang in het cognitief functioneren.

Synoniemen

Majeure neurocognitieve stoornis

Wat is dementie?

Dementie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die leiden tot een belangrijke achteruitgang in het cognitief functioneren (denken en redeneren) ten opzichte van voordien, waardoor men problemen ervaart om zelfstandig te functioneren in alledaagse activiteiten.
Ongeveer één op vijf personen in België krijgt dementie.

Oorzaken en risicofactoren
Dementie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die op latere leeftijd ontstaan en leiden tot verminderd cognitief functioneren. Vaak is er onderliggend een neurodegeneratieve hersenziekte waarbij de hersencellen geleidelijk aan minder goed functioneren en ook afsterven. De meest voorkomende oorzaak (70-80%) is een ziekte van Alzheimer, andere neurodegeneratieve oorzaken zijn dementie met Lewy bodies, parkinsondementie en frontotemporale dementie. Dementie ontstaat ook soms door vasculaire schade van de hersenen of herseninfarcten, dan spreken we van vasculaire dementie.

Ouderdom is de grootste risicofactor voor dementie. Andere belangrijke risicofactoren zijn: hoge bloeddruk, roken, suikerziekte, overgewicht, gebrek aan fysieke activiteit, ongezonde voeding, overmatige alcoholinname, te hoge cholesterol, depressie, lage mentale activiteit, traumatische hersenschade, gehoorverlies, visusverlies en weinig sociale contacten.
Symptomen
De cognitieve domeinen die aangetast kunnen zijn, betreffen: leerprocessen en geheugen, aandacht, executief functioneren (plannen, probleemoplossing, mentale flexibiliteit,…), taal, visuoperceptuele/ visuospatiële functies, praxis (het uitvoeren van praktische handelingen), sociale cognitie (emotieherkenning, emotie- en gedragsregulatie), gedrag. Hierdoor ervaart men moeilijkheden bij het functioneren in alledaagse activiteiten waardoor men stilaan meer en meer hulp zal nodig hebben van anderen. Indien een neurodegeneratieve aandoening zoals ziekte van Alzheimer, dementie met Lewy bodies of frontotemporale dementie aan de oorsprong ligt van de dementie, wordt een geleidelijke progressieve achteruitgang verwacht van de cognitieve functies en het functioneren in het alledaags leven. Bij een vasculaire dementie daarentegen kunnen we stellen dat er geen opvallende achteruitgang verwacht wordt indien er geen vasculaire hersenletsels bij komen.
Preventie
Algemene adviezen om uw cognitieve toestand zo gezond mogelijk te houden zijn het onder controle houden of aanpakken van de risicofactoren die hierboven vermeld werden. Een vuistregel hierbij is dat ‘wat goed is voor hart en bloedvaten, is ook goed voor het geheugen’, m.a.w. voldoende bewegen, gezonde voeding, vermageren in geval van overgewicht, alcohol beperken, cholesterol onder controle houden, bloeddruk onder controle houden, suiker onder controle houden. Daarnaast wordt ook geadviseerd om mentaal en sociaal actief te blijven, en gehoorverlies, visusklachten en stemmingsklachten te behandelen.
Levensverwachting
Het verloop van dementie is erg variabel van persoon tot persoon. De onderliggende ziekte speelt en rol, maar zelfs bij twee patiënten met éénzelfde onderliggende ziekte kan het ziekteverloop erg verschillend zijn. Gemiddeld wordt gesteld dat de levensverwachting van mensen met dementie vijf tot twaalf jaar na de diagnose is.

Diagnosestelling

Een neuroloog zal op basis van het verhaal dat jij en/of jouw naaste brengt over de symptomen een eerste inschatting kunnen maken: zijn de klachten nog normaal voor de leeftijd of moet er toch aan een beginnend cognitief probleem gedacht worden. In dit laatste geval zal er verder onderzoek verricht worden om behandelbare oorzaken uit te sluiten en tekens van bepaalde onderliggende aandoeningen op te sporen. In eerste instantie zal dit aanvullend onderzoek meestal bestaan uit een uitgebreide bloedanalyse, een neuropsychologisch onderzoek en een MRI van de hersenen. Soms zullen deze onderzoeken voldoende zijn om de diagnose te stellen, soms zal bijkomend onderzoek nodig zijn. Bijkomende onderzoeken kunnen zijn: FDG-PET hersenen, amyloid PET hersenen, lumbaalpunctie/ruggenprik ter bepaling van biomarkers voor ziekte van Alzheimer,DAT scan, EEG.

Erfelijkheid

Dementie is in het overgrote deel van de gevallen niet erfelijk. Met erfelijk wordt bedoeld dat de ziekte volledig veroorzaakt wordt door een afwijkend gen dat doorgegeven kan worden aan het nageslacht. Er zijn grote verschillen naargelang de onderliggende oorzaak van de dementie. Een ziekte van Alzheimer is in < 1% van de gevallen erfelijk, frontotemporale dementie daarentegen is in 15 tot 40% van de gevallen erfelijk. Aanwijzingen voor mogelijke erfelijke oorzaak zijn: aanvang van eerste symptomen op relatief jonge leeftijd (< 65 jaar, dan spreken we van jongdementie) en voorkomen van dementie op relatief jonge leeftijd in elke generatie van de familie van de patiënt.
De meeste vormen van dementie hebben een ‘multifactoriële’ oorzaak, waarmee bedoeld wordt dat meerdere factoren, zowel omgevings-, levensstijl- als genetische factoren, een rol spelen in het ontstaan van de ziekte.

Behandeling

De behandeling van dementie hangt af van de onderliggende oorzaak. Helaas is er voor de meeste vormen van dementie nog geen genezende behandeling beschikbaar. Voor sommige vormen zijn er wel behandelingen mogelijk met een (tijdelijk) effect op de symptomen waardoor bijvoorbeeld de achteruitgang van de geheugenklachten kan tegengegaan worden. In het geval van storende gedragingen of hallucinaties, kan er ook medicatie gestart worden die deze symptomen kan onderdrukken. Een neuroloog zal jou en je naasten regelmatig opvolgen en indien nodig een medicamenteuze of niet-medicamenteuze behandeling starten. Je kan doorverwezen worden naar een neuropsycholoog voor cognitieve therapie of psycho-educatie. Ook doorverwijzing van patiënt of zijn naaste naar een psycholoog voor psychotherapie kan aangewezen zijn.

Klinische studies

Er lopen regelmatig klinische studies voor mensen met dementie in het UZA, ook lopen er academische studies in samenwerking met de UAntwerpen. In sommige studies wordt het effect van (nieuwe) medicatie getest, in sommige studies doet men eerder onderzoek naar het natuurlijke verloop van de ziekte en factoren die hier van invloed op kunnen zijn of een marker kunnen zijn van bv. progressie. Vaak hangt het af van welke onderliggende aandoening je hebt of je mogelijk in aanmerking komt voor deelname aan een bepaalde studie. Jouw neuroloog zal je op de hoogte brengen als je in aanmerking zou komen voor deelname aan een bepaalde studie.

Bekijk of er lopende klinische studies zijn