Acute leukemie
Leukemie is een vorm van kanker, die wordt veroorzaakt door een woekering van afwijkende witte bloedcellen (leukocyten) in het beenmerg.
Synoniemen
Wat is acute leukemie?
Leukemie is een vorm van kanker, die wordt veroorzaakt door een woekering van afwijkende witte bloedcellen (leukocyten) in het beenmerg. In tegenstelling tot normale bloedcellen, rijpen deze leukemiecellen niet tijdig uit tot volwassen cellen en verdringen zij de voorlopers van de witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes in het beenmerg.
Leukemie kan chronisch of acuut zijn. Bij een acute vorm is een directe behandeling nodig. Bij chronische leukemie zijn de cellen gedeeltelijk afwijkend en functioneren ze niet normaal. Een chronische leukemie kan reeds jarenlang aanwezig zijn.
Leukemieën kunnen een lymfoïde of myeloïde oorsprong hebben.
- We spreken van lymfoïde leukemie wanneer in het beenmerg een abnormale celgroei plaatsvindt in de stamcellen die zich ontwikkelen tot lymfocyten. Bij acute lymfatische leukemie (ALL) is er een overproductie van onrijpe B- en T-lymfocyten die de normale bloedaanmaak in het beenmerg verdringen.
- Bij een myeloïde leukemie wordt de abnormale celgroei gevonden in de stamcellen die zich ontwikkelen tot rode bloedcellen, granulocyten, monocyten en bloedplaatjes. Meer info over chronische myeloïde leukemie.
Oorzaken
De oorzaak van leukemie is niet precies bekend. Wel zijn er een aantal factoren die de kans op leukemie verhogen:
- erfelijke aanleg
- blootstelling aan radioactieve straling
- blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, zoals benzeen
- behandeling met bepaalde geneesmiddelen tegen kanker
- tabak
- bepaalde virussen
Symptomen
De klachten bij leukemie kunnen verschillen. Bij acute leukemie zijn de klachten heel plotseling en worden snel erger als er geen behandeling is. Bij chronische leukemie kunnen klachten lang uitblijven en worden ze slechts geleidelijk erger.
Klachten bij acute leukemie vinden hun oorsprong in de grote hoeveelheid onrijpe witte bloedcellen in het beenmerg. Hierdoor is er ook minder plaats voor de vorming van rode bloedcellen en bloedplaatjes en zal er een tekort aan gezonde witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes ontstaan. Zo kan er bloedarmoede ontstaan en het verhoogt de kans op infecties en bloedingen.
Een aantal klachten die kunnen voorkomen bij acute leukemie zijn:
- bleekheid (door tekort aan rode bloedcellen)
- vermoeidheid en kortademigheid (door tekort aan rode bloedcellen)
- duizeligheid (door tekort aan rode bloedcellen)
- hartkloppingen
- spontane bloedingen (door tekort aan bloedplaatjes)
- snel blauwe plekken (door tekort aan bloedplaatjes)
- infecties die terugkeren of niet goed genezen (door tekort aan gezonde witte bloedcellen)
- koorts
- periodes van hevig nachtzweten
- hoofdpijn
- verminderde eetlust en gewichtsverlies
Klachten bij chronische leukemie zijn lastiger te herkennen, doordat ze pas optreden als de leukemie zich vaak al een paar jaar in het lichaam bevindt. Dezelfde klachten als bij acute leukemie komen ook voor bij chronische leukemie.
Andere klachten die niet bij acute leukemie voorkomen, maar wel bij kunnen voorkomen bij een chronische leukemie zijn:
- vol gevoel in de buik (door zwelling van milt en/of lever)
- druk op de maag (door zwelling van milt en/of lever)
- zwellingen van lymfeklieren in hals, oksels en/of liezen
Diagnosestelling
Er worden verschillende soorten onderzoeken ingezet om acute leukemie vast te stellen. Naast deze onderzoeken kunnen er ook beeldvormende onderzoeken worden ingezet.
Bloedonderzoek
Bij een beenmergpunctie prikt de arts met een holle naald de beenmergholte aan om wat beenmerg (en soms ook botcilinder) op te zuigen voor onderzoek.
Een lumbaalpunctie is een onderzoek waarbij de arts een kleine hoeveelheid vocht uit het ruggenmergkanaal afneemt.
Behandeling
De behandeling bij leukemie hangt af van het type (myeloïde of lymfoïde) en de vorm (acuut of chronisch). Jouw arts zal de behandelingsmogelijkheden met jou bespreken. Hij of zij houdt vooral rekening met het type leukemie, het stadium van de ziekte, je algemene gezondheidstoestand, leeftijd en je algemene conditie.
Bij acute leukemie is de behandeling meestal curatief, wat betekent dat deze gericht is op genezing van de ziekte. De behandeling bestaat vaak uit een combinatie van verschillende celdodende medicijnen, beter bekend als chemotherapie.
Afhankelijk van het type leukemie kan soms ook doelgerichte therapie worden toegevoegd. Een volledige behandeling voor acute leukemie omvat meerdere chemotherapiekuren, eventueel gecombineerd met een stamceltransplantatie (SCT) en/of radiotherapie
Specifiek voor acute lymfatische leukemie (ALL)
De behandeling van ALL verschilt op enkele punten van die van acute myeloïde leukemie (AML):
- Bij ALL volgt na de chemotherapie nog een langdurige onderhoudsbehandeling op de polikliniek, die anderhalf tot twee jaar kan duren.
- Bij ALL is er een grotere kans op uitbreiding naar de hersenvliezen, waardoor een behandeling van het zenuwstelsel nodig is. Dit gebeurt via ruggenprikken, waarbij vocht uit het ruggenmergkanaal wordt afgenomen en onderzocht op leukemiecellen. Tegelijkertijd worden kankerdodende medicijnen toegediend in het ruggenmergkanaal.
Palliatieve behandeling
Genezing is bij acute leukemie niet altijd mogelijk. Dit betekent echter niet dat behandeling niet meer mogelijk is.
In dat geval wordt een palliatieve behandeling gestart, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven en het verminderen van klachten. Palliatieve behandelingen kunnen bestaan uit chemotherapie om de ziekte zo ver mogelijk onder controle te houden en de levensduur te verlengen met behoud van een goede kwaliteit van leven.
Zorg bij jouw behandeling tegen leukemie
De zorg tijdens en na een leukemiebehandeling omvat veel aspecten:
- geregelde medische controle
- oncorevalidatie (begeleiding bij fysieke conditie en mentaal welzijn)
- psychische en sociale opvang
- al dan niet palliatieve zorg
Tijdens en na jouw behandeling moet je zorgen voor een goede dagstructuur, met een gezond evenwicht tussen rust en activiteit. Noteer de symptoomlast best dagelijks. Een eventuele kinderwens bespreek je best voor de behandeling met jouw arts. Door de chemotherapie moet je ook speciale voorzorgen nemen om om te gaan met uitscheidingsproducten als urine, stoelgang, sperma ...
Mogelijke klachten door de leukemiebehandeling zijn:
- vervroegde menopauze
- vermoeidheid en futloosheid
- risico op neus- of tandvleesbloedingen of ontstoken tandvlees
- hematomen
- neuropathie (pijnlijke handen en voeten)
- alopecia (veralgemeend haarverlies)
- braken, misselijkheid en verminderde eetlust
Bespreek deze klachten met jouw arts of thuisverpleegkundige. Let ook op met bloedverdunners zoals aspirine, met ontstekingsremmers en met intramusculaire injecties van medicijnen.
Wees tot slot alert voor infecties. Keelpijn, hoesten of frequent pijnlijk plassen kunnen een teken van een infectie zijn. Belangrijk om infecties te voorkomen is een goede basis- en handhygiëne bij patiënt, familie en zorgverleners.
University Clinical Research Center Antwerp (UNICCRA)
De oncologische research unit werd in 2022 volledig vernieuwd en uitgebreid, en gaat verder onder de naam University Clinical Research Center Antwerp (UNICCRA). Het doel van deze unit is nieuwe, betere en steeds meer doeltreffendere behandelingen vinden om kankerpatiënten te behandelen. Klinische studies zijn hiervoor de beste methode. Tijdens deze klinische studies kunnen onze onderzoekers bepalen welke behandelingen veiliger, effectiever en beter zijn dan de huidige behandelingen.
