Obesitas
Obesitas of zwaarlijvigheid is een chronische vorm van overgewicht, gekenmerkt door een overmatige vetopstapeling in het lichaam.
Variant Volwassenen/Kinderen
Wat is obesitas?
Obesitas of zwaarlijvigheid is een chronische vorm van overgewicht, gekenmerkt door een overmatige vetopstapeling in het lichaam. Er is met andere woorden te veel vetweefsel ten opzichte van de aanwezige bot- en spiermassa.
Een vaak gebruikte maatstaf voor overgewicht en obesitas is de Body Mass Index (BMI). Deze bereken je door jouw gewicht (in kg) te delen door jouw lengte (in meter) in het kwadraat.
Voorbeeld: je weegt 135 kg en bent 1,78m groot, dan is jouw BMI (135) / (1,78 x 1,78) = 42,7.
De Body Mass Index (BMI) geeft een idee van de graad van overgewicht:
Toch zegt een BMI niet altijd alles. De BMI houdt bijvoorbeeld geen rekening met leeftijd of geslacht, en kan ook niet gebuikt worden bij kinderen, bejaarden of mensen met veel spiermassa, zoals bodybuilders.
Ook jouw vetpercentage en de plaats van overtollig vet spelen een belangrijke rol bij het bepalen van obesitas. Daarom kunnen ook volgende metingen een nauwkeurig idee van overgewicht geven:
- Vetpercentagemeting: geeft een beeld van de lichaamssamenstelling
- Buikomtrekmeting: geeft een idee van het gezondheidsrisico. Bij mannen is er sprake van een gezondheidsrisico bij een buikomtrek vanaf 102 cm, bij vrouwen vanaf 88 cm.
Oorzaken
De belangrijkste oorzaken van obesitas zijn:
- Een verstoorde balans tussen de energie-inname en het energieverbruik: je neemt meer calorieën op dan het aantal dat uje verbruikt. Meestal spelen te veel eten, verkeerd eten en weinig beweging hierbij een rol.
- Erfelijke en hormonale problemen, zoals een traag werkende schildklier (hypothyroïdie) of een teveel aan cortisone. Deze kunnen meespelen bij het ontstaan van overgewicht, maar vormen zelden de belangrijkste verklaring.
- Bepaalde medicatie
- Trage ruststofwisseling
Met een oppuntstelling van jouw metabolisme kunnen we onder meer de mogelijke oorzaken van jouw overgewicht nagaan.
Gevolgen
Obesitas of zwaarlijvigheid kan ernstige gevolgen met zich meebrengen, zowel op korte als op langere termijn:
Lichamelijke gevolgen
- Hoge bloeddruk
- Hart- en vaatziekten
- Diabetes (suikerziekte) (type 2)
- Longproblemen en kortademigheid
- Spijsverteringsproblemen
- Hoge cholesterol
- Slaapproblemen (vermoeidheid en snurken)
- Klachten en versnelde slijtage ter hoogte van de spieren en gewrichten
- Leververvetting
- Kanker (borst-, baarmoeder-, darm- en prostaatkanker)
- Moeite met zwanger worden
Psychologische gevolgen
- Verlaagd zelfbeeld
- Sociaal isolement
- Depressie
- Minderwaardigheidsgevoel
Prevalentie
Obesitas vormt een toenemend probleem. Volgens cijfers gepubliceerd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 2016) kampt meer dan 64% van de Belgische bevolking met overgewicht. Obesitas of zwaarlijvigheid (BMI >30), komt dan weer voor bij circa 24.5% van de Belgische bevolking.
Het aantal mensen met obesitas neemt de laatste decennia ook geleidelijk toe. Hierdoor wordt obesitas momenteel ook gezien als één van de meest belangrijke uitdagingen voor de gezondheidszorg.
Ook kinderen kunnen met obesitas te maken krijgen. Lees hier meer over obesitas bij kinderen.
Metabole onderzoeken
Wanneer er problemen vermoed worden in de lichaamsverbranding wordt het basaalmetabolisme gemeten. Deze stoornissen kunnen zorgen voor over- of ondergewicht.
Via een bloedonderzoek gaan we hormonale en metabole parameters in het bloed na, zoals bloedglucosewaarden en bloedvetten.
Via een impedantie meting krijgt men een idee over samenstelling van het lichaam zoals bijvoorbeeld de verhouding tussen vetten, spieren en vochtstapeling.- BIj de oppunstelling van jouw metabolisme is het onder meer de bedoeling de mogelijke oorzaken van jouw overgewicht na te gaan.
Een orale glucosetolerantietest test hoe suiker in jouw lichaam verwerkt wordt en of daar hormonale probelemen optreden.
Behandeling
- 1
Eerste raadpleging
Tijdens een eerste raadpleging op de dienst endocrinologie, diabetologie en metabole ziekten brengt de arts jouw gewichtsprobleem zo goed mogelijk in kaart. Hij/zij beslist of een metabole oppuntstelling wenselijk is en of andere bijkomende onderzoeken nodig zijn (bijvoorbeeld wanneer je in aanmerking komt voor een obesitasoperatie).
Als je voldoet aan de BMI-vereisten en andere wettelijke criteria voor een obesitasoperatie, kan je ook rechtstreeks terecht op de dienst abdominale heelkunde. Tijdens deze raadpleging overloopt de arts samen met jou de verschillende stappen van het chirurgisch traject. Daarna verwijst jouw arts je door voor bijkomende raadplegingen en/of onderzoeken.
- 2
Metabole oppuntstelling
Met een metabole oppuntstelling gaan we na of er een onderliggende (lichamelijke) oorzaak is van jouw overgewicht of moeilijk gewichtsverlies (schildklier, bijnieren, hypofyse) en controleren of jouw overgewicht lichamelijke gevolgen heeft (bv. bloeddruk- of cholesterolverhoging, diabetes…).
De onderzoeken worden indien mogelijk op één dag ingepland.
- 3
Bijkomende onderzoeken/raadplegingen
Als je in aanmerking komt voor een obesitasoperatie, verwijst de arts jou door naar (een of meerdere van) volgende diensten voor verder onderzoek en/of advies:
- 4
Bespreking resultaten
Na de onderzoeken nodigen we je terug uit op de raadpleging om de resultaten en jouw behandelplan te bespreken. Jouw arts overlegt steeds met jou de mogelijke behandelopties en legt uit wat je voor, tijdens en na jouw behandeling kunt verwachten.
Psychologische zorg voor patiënten met obesitas
Patiënten met obesitas kunnen rekenen op gespecialiseerde psychologische zorg om een gezonde levensstijl te realiseren en behouden na een bariatrische ingreep. Psychologen helpen bij het aanpassen van eetgedrag, zoals emotioneel eten, en ondersteunen bij een negatief zelf- of lichaamsbeeld. Daarnaast staan zij klaar om andere psychologische vragen en moeilijkheden aan te pakken die kunnen ontstaan bij gedragsaanpassing, zowel voor als na de ingreep. De behandeling begint met een standaard screeningsgesprek om de behoeften van de patiënt te beoordelen. Ambulante patiënten kunnen op indicatie of op eigen verzoek psychologische hulp ontvangen, zowel voor als na de ingreep. Psychologen organiseren jaarlijks een groepsprogramma en psycho-educatieve sessies, bijvoorbeeld over eetgedrag, voor patiënten met bariatrische hulpvragen.
Behandelplan
Om obesitas of zwaarlijvigheid te bestrijden, zijn er zowel chirurgische als niet-chirurgische oplossingen.
Niet-operatieve (conservatieve) behandeling van obesitas
Met beweging, gezonde voeding en medicatie kan obesitas aangepakt worden.
Obesitas kan onder andere bestreden worden door bewegingstherapie (minstens 30 min.per dag).- In een aantal gevallen kan medicatie een hulpmiddel zijn om obesitas te bestrijden. Dankzij medicijnen kan je in 6 maanden 10% van jouw gewicht verliezen.
- Obesitas kan onder andere bestreden worden door voedingstherapie.
Operatieve behandeling van obesitas
Als er onvoldoende blijvende resultaten geboekt worden met diëten en lichaamsbeweging, kan een chirurgische ingreep helpen. Vermageringsingrepen zijn specifiek ontwikkeld om gewichtsverlies te bekomen en te behouden. Daarnaast hebben ze een gunstige invloed op tal van obesitasgerelateerde ziektes.
Om in aanmerking te komen voor een obesitasoperatie en de terugbetaling ervan, moet je voldoen aan bepaalde BMI-vereisten en wettelijke criteria.
De keuze van ingreep hangt af van jouw voedingspatroon, leeftijd, andere ziektes (bv. diabetes) en eigen voorkeur. De chirurgen en diëtisten bespreken en onderzoeken samen met je de mogelijkheden tijdens jouw raadpleging. Op de pagina’s voor gastric bypass en gastric sleeve lees je meer over welke ingreep het meest geschikt is in welke situatie.
Het UZA is ook gespecialiseerd in het herdoen van vroegere vermageringsingrepen.
De gastric bypass (restrictieve-malabsorptieve ingreep of maagverkleining met overbrugging) is wereldwijd de meest uitgevoerde ingreep bij obesitas.
Bij de gastric sleeve (restrictieve ingreep of maagverkleining) wordt de maag verkleind, waardoor je sneller een verzadigingsgevoel krijgt en minder zal eten- Lees meer over de nazorg, herstelperiode, complicaties, opvolging, resultaten en plastische mogelijkheden na een vermageringsingreep.
Om je doelgewicht te bereiken en aan te houden, is het belangrijk dat ook jouw voedingspatroon wordt aangepakt, zowel voor als na de operatie.- Om meer info te hebben over jouw algemene gezondheidstoestand, gebeuren er verschillende vooronderzoeken.
Revalidatie
Onderging je onlangs een vermageringsingreep? Met dit bewegingsprogramma ben je op weg naar een gezond, actief en slanker leven
Klinische studies
Elk jaar nemen er in het UZA heel wat patiënten deel aan klinisch onderzoek via de dienst waar ze behandeld worden. Zij worden door hun arts gevraagd om hieraan eventueel deel te nemen. Soms zijn er echter ook studies waarvoor gezonde vrijwilligers gezocht worden.
